Starlink lüks havayollarının peşinde

Alaska Air Group çarşamba günü yaptığı açıklamada Starlink sistemini gelecek yıldan itibaren uçaklarına kuracağını duyurdu. Virgin Atlantic ise temmuz başında SpaceX'e ait uydu ağı Starlink’i kullanmak için bir anlaşmaya vardı. Bloomberg'e konuşan kaynaklara göre bu anlaşmayı transatlantik hattında karlı bir başka bayrak taşıyıcıyla taçlandırmak isteyen Musk, British Airways’i de sıraya almış olabilir. Ancak Musk’ın hedefi daha da büyük: Sektörün en yenilikçi havayollarına ev sahipliği yapan ve uzun mesafeli seyahatler için küresel bir bağlantı merkezi olan Orta Doğu.

SpaceX şu anda Dubai merkezli, dünyanın en büyük uzun mesafeli uçak filosuna sahip Emirates ile görüşmeler yürütüyor. Musk’ın ekibi ayrıca Gulf Air ve FlyDubai gibi diğer havayollarına da Starlink’i tanıttı ve şu anda bölgenin üçüncü büyük havayolu Saudia ile ileri düzey görüşmeler yapılıyor. Özellikle Emirates gibi lüks marka algısına sahip Orta Doğu havayollarıyla yapılacak bir işbirliği, Starlink’in EchoStar, Viasat ve SES gibi köklü rakiplere karşı küresel rekabetinde ciddi bir dönüm noktası olur.

Rakipler ayakta kalmaya çalışıyor

Ancak bu rakipler kolay kolay geri çekilmek niyetinde değil. İş planlarını yeniden şekillendiriyor ve hızla büyüyen 100 milyar dolarlık uydu iletişim pazarında kıyasıya süren rekabette yeni anlaşmalar yaparak ayakta kalmaya çalışıyorlar. SpaceX, yaklaşık sekiz bin uyduyla sektördeki en hızlı internet bağlantısını sağlayarak küresel havacılık pazarında kendine yer edindi. Şirket, Starlink teknolojisini bir abonelik modeliyle sunuyor: Havayolları donanımı kurmak için ödeme yapıyor ve koltuk başına aylık bağlantı ücreti ödüyorlar.

Örneğin bir Boeing 737’ye Starlink kurulumu yaklaşık 300 bin dolara, daha büyük bir 787 Dreamliner modeline kurulumu ise 500 bin dolara mal oluyor. Aylık koltuk başı fiyatlandırma ise birçok değişkene (örneğin sözleşme süresi) bağlı olarak değişebiliyor. Ancak bazı durumlarda, Starlink hizmetinin aylık koltuk başı yaklaşık 120 dolara, canlı televizyon seçeneğiyle birlikte toplam 240 dolara satıldığı söyleniyor. Kaynakların söylediğine göre görüşmeler hâlâ devam ediyor ve havayolları farklı stratejiler izleyebilir. FlyDubai, “Büyüme planlarımızı destekleyecek farklı bağlantı seçeneklerini değerlendiriyoruz” açıklamasını yaptı. Emirates, “uçak içi hizmette en iyiyi sunmaya bağlıyız” derken anlaşmayla ilgili yorum yapmadı.

Geçmişte uçak içi internet, hem havayolları için kurulum maliyeti hem de yolcular için kullanım fiyatı bakımından pahalı ve güvenilmez bir lüks olarak görülüyordu. Ancak birçok havayolu, yolculara uçuş boyunca video izleme, çalışma ve iletişim kurma imkanı sunarak uçuş deneyiminde fark yaratmayı hedefliyor.

Musk'a karşı algı değişti

Pazarlama fırsatlarını iyi değerlendiren havayolları, aynı zamanda Musk’ın yıldız gücünün yarattığı etkiyi de kullanıyor. Qatar Airways CEO’su Badr Mohammed Al-Meer, geçen ekim ayında 30 bin fit yükseklikte gerçekleşen bir Starlink denemesi sırasında SpaceX CEO’suyla video görüşme yaparken oldukça heyecanlıydı. Musk o sırada “Starlink interneti daha da iyi olacak” diye söz vermişti. Ancak o günden bu yana Musk’ın kamuoyu algısı değişti. Bir zamanların sektör dönüştürücüsü, ABD BAikanı Donald Trump döneminde DOGE hükümet küçültme girişimi liderliğinde görev aldıktan sonra siyasi olarak kutuplaştırıcı bir figüre dönüştü. Bu durum birçok tüketiciyi olumsuz etkiledi ve bazı ülkelerin, özellikle Trump’la yakın ilişki kurmuş olanların, Starlink’e lisans verme konusunda tereddüt etmesine neden olabilir.

Teknoloji danışmanı ve TMF Associates analisti Tim Farrar, “Tesla satışlarındaki düşüş gibi gelişmeler bu siyasi sonuçlara olan hassasiyetin arttığını gösteriyor. Bu nedenle bazı havayolları biraz daha bekleyebilir" dedi.  United Airlines’a göre Starlink terminalleri, bazı rakip ürünlerden daha ucuz ve daha hızlı monte ediliyor.

Starlink ağı diğer 6 milyonluk konut, mobil ve deniz kullanıcısına olduğu gibi, uçaklara da sinyal gönderiyor: Pizza kutusu büyüklüğünde bir terminal, uçağın üzerine monte ediliyor ve yaklaşık 560 km yukarıda, alçak Dünya yörüngesinde (LEO) hareket eden uydularla bağlantı kuruyor. Buna karşılık, Viasat ve SES gibi köklü operatörler, çok daha güçlü ama çok daha az sayıda uyduyla 65 kat daha yüksekte, jeostatik yörüngede küresel kapsama sağlıyor. Ancak bu uydular Dünya’ya daha uzak olduğu için veri aktarımı gecikebiliyor ve bu da uçak içi internet bağlantısını yavaşlatabiliyor.

Modern çağın yüksek hızlı internet talebiyle karşı karşıya kalan geleneksel uydu operatörleri de artık SpaceX’in stratejisini benimsemeye başladı. EchoStar, Viasat ve SES, doğrudan havayollarına çok yörüngeli çözümler pazarlıyor, bu da jeostatik ve daha düşük yörüngedeki uydu kümelerinin kapasitesini bir araya getiriyor.

Bekle-gör politikası

Delta Air Lines ve JetBlue Airways gibi büyük havayolları Starlink konusunda şimdilik bekle-gör politikası izliyor. Her iki şirket de SpaceX ile görüşmelere dair yorum yapmadı. Bu tereddüt, SpaceX’in kendi içindeki zorluklarından kaynaklanıyor olabilir. Örneğin: SpaceX, havayollarından Wi-Fi hizmetini tüm yolculara ücretsiz sunmalarını istiyor. Ancak bazı havayolları bu hizmeti sadece üyelerine vermek istiyor. SpaceX bu konuda bazı esneklikler tanımış durumda.

Ayrıca SpaceX, anlaşma duyurulmadan önce tüm uçaklara Starlink kurulmasını şart koşuyor. Bu da büyük filolara sahip havayolları için riskli bir hamle. United Airlines’ın Starlink konusundaki yüksek profilli yatırımı da sorunlarla karşılaştı. Haziran başında, Starlink sistemiyle ilgili statik parazit sorunları nedeniyle 24 bölgesel uçakta Wi-Fi geçici olarak devre dışı bırakıldı. Şirket sorunu çözdü ve 60 bölgesel Embraer uçağına Starlink kurdu. Ayrıca, 24 Temmuz’da yaklaşık 60 bin Starlink müşterisi, birkaç saat süren bir kesinti yaşadı. 18 Ağustos’ta ise başka bir, daha kısa süreli kesinti yaşandı.

Starlink birçok ülkede henüz resmi onaya sahip değil, bu da bazı havayollarının inişten önce interneti kesmesini gerektirebilir. Ayrıca hizmet, gelecek birkaç yıl içinde devreye girecek olan rakip ağlarla da karşı karşıya kalacak. Örneğin, Telesat Corp.’un Lightspeed ağı ya da Musk’ın rakibi Jeff Bezos tarafından desteklenen Amazon’un Project Kuiper ağı.

Musk mayıs ayında Suudi Arabistan’ın Starlink’i havacılık ve denizcilik kullanımına onaylayacağını açıkladı. Ancak şimdilik, Emirates ve FlyDubai’nin merkezi olan Birleşik Arap Emirlikleri’nde kullanımına izin verilmiş değil. Gökyüzünde bağlantı savaşı daha da şiddetlenecek gibi görünüyor sonuçlar ise öngörülemez. Ancak bazı yöneticiler, Starlink’in veri hızlarının sektörde lider olduğunu, müşterilerin memnun kaldığını ve Musk’ın geleneksel sektörleri altüst etme geçmişine sahip olduğunu vurguluyor. 30 koltuklu uçaklarında Starlink destekli Wi-Fi hizmeti sunulan JSX CEO’su Alex Wilcox, “İnsanlar hızına inanamıyor. YouTube izliyorlar, FaceTime yapıyorlar, Zoom kullanıyorlar. Bence Starlink pazarı ele geçirecek" dedi.