Kalkınma ve gelecek vizyonları slogan değil, zihin ve sistem meselesi
Ekonomik bağımsızlık mücadelesi 100 yıl önce İzmir İktisat Kongresi'yle başladı. Ancak bugün, 2030, 2053 ve 2071 gibi hedef yıllar lafta kalma riskiyle karşı karşıya. Gerçek kalkınma; sadece büyüme oranlarıyla değil, nitelikli eğitimle, güçlü kurumlarla, teknolojik atılımlarla ve toplumsal kapsayıcılıkla mümkün. Türkiye, günü kurtaran projeler yerine, geleceği inşa edecek stratejilere ve kapasiteye odaklanmak zorunda. Çünkü 2023 hedefleri kaçtı ama hâlâ zaman var: Geçmişin hayal kırıklıklarını tekrar etmemek için bugünden radikal bir kalkınma seferberliği başlatılmalı.
31 Temmuz 2025, 12:20
Cumhuriyet henüz ilan edilmemişti ama yeni bir ülke inşa ediliyordu. 17 Şubat 1923’te İzmir’de toplanan İktisat Kongresi, genç Türkiye’nin sadece siyasi değil, ekonomik bağımsızlık yolculuğuna da start verdi.
O gün atılan tohumlar, bugün hâlâ hepimizin zihninde büyümeyi bekliyor.
Ama o günkü kararlılık, vizyon ve ortak akıl ruhunu yeniden bulmamız gerekiyor.
Bugün 2030, 2053, 2071 gibi yıllar vizyon belgelerinde sık sık geçiyor. Büyük hedefler konuyor. Ancak bu hedeflerin ardında gerçekçi bir kalkınma mühendisliği var mı?
Yoksa biz yine, geçmişin tekrarı olacak hayal kırıklıklarıyla mı karşı karşıyayız?
2023’te 2 trilyon dolar GSYİH, 25 bin dolar kişi başına gelir hedefi vardı.
TÜİK’in verilerine göre 2023’te GSYİH 1,3 trilyon dolar, kişi başına gelir 10 bin 300 dolar.
İşsizlik çift haneli, genç işsizlik %20’ye yakın.
OECD PISA sonuçlarında okuma, matematik ve fen okuryazarlığı ortalamanın altında.
Ar-Ge harcamaları %1,1 seviyesinde; Kore’de bu oran %4,5.
Kalkınmayı sadece “büyüme oranı” ile açıklamak, sadece tabela değişimidir. Gerçek kalkınma; eğitimle, teknolojiyle, kurumlarla, zihniyetle ve toplumsal kapsayıcılıkla olur.
Singapur, iyi eğitim, yönetişim ve inovasyonla kişi başı geliri 70 bin doların üzerine taşıdı.
Dubai, enerjiden sonra turizm, finans ve teknolojiyle çeşitlendirme yaptı.
Malezya, orta gelir tuzağını STEM ve Ar-Ge yatırımlarıyla aşmaya çalışıyor.
Ama Brezilya, Güney Afrika, Yunanistan gibi örneklerde görüyoruz ki; siyasi istikrarsızlık, yolsuzluk, eşitsizlik ve zayıf kurumlar, büyümeyi kalıcı kalkınmaya dönüştüremiyor.
Türkiye’de kalkınma hâlâ “kamu ihalesi”, “altyapı projesi” ya da “yıllık büyüme oranı” olarak algılanıyor.
Oysa kalkınma, geleceğin sektörlerini önceden görebilmek, buna uygun insan kaynağı yetiştirmek, kurumları dijitalleştirmek ve kapsayıcı ekonomik modeller kurmaktır.
• Bürokrasi sadeleşmeli, e-devlet altyapısı yapay zekâ ile güçlendirilmeli.
• Kalkınma ajansları yeniden yapılandırılmalı; sadece kaynak dağıtan değil, girişimcilik ekosistemini yönlendiren kurumlara dönüşmeli.
• Melek yatırımcılar, risk sermayesi ve Ar-Ge fonları çoğaltılmalı.
• Üniversite–sanayi iş birlikleri artırılmalı, teknoloji transfer ofisleri yaygınlaştırılmalı.
• STEM, kodlama, yapay zekâ, robotik müfredatın merkezine alınmalı.
• Lise ve üniversitelerde kariyer danışmanlığı zorunlu hale getirilmeli.
Eğitim reformu, teknoloji merkezleri, kuluçka ve hızlandırıcı programlar
2030–2050
Türkiye’nin dijital ekonomi, yenilenebilir enerji ve yapay zekâ alanlarında bölgesel lider olması
2050–2071
Sürdürülebilir kalkınmada ve inovasyonda küresel ölçekte rekabet gücü
Kalkınma bir eylemdir.
Zihinle başlar, siyasetle yönlenir, ekonomiyle şekillenir, toplumla tamamlanır.
2023’ü kaçırdık.
Ama 2030, 2053 ve 2071 hâlâ elimizde.
Yeter ki o hedefleri “gerçekleştirme niyeti”yle değil, “gerçekleştirme kapasitesiyle” tartışalım. Ve o heyecanı tüm ülke insanları arasında yaratalım, herkesi ortak hedeflere katalım.
O gün atılan tohumlar, bugün hâlâ hepimizin zihninde büyümeyi bekliyor.
Ama o günkü kararlılık, vizyon ve ortak akıl ruhunu yeniden bulmamız gerekiyor.
Bugün 2030, 2053, 2071 gibi yıllar vizyon belgelerinde sık sık geçiyor. Büyük hedefler konuyor. Ancak bu hedeflerin ardında gerçekçi bir kalkınma mühendisliği var mı?
Yoksa biz yine, geçmişin tekrarı olacak hayal kırıklıklarıyla mı karşı karşıyayız?
2023 hedefleri gerçekleşti mi?
Hayır.2023’te 2 trilyon dolar GSYİH, 25 bin dolar kişi başına gelir hedefi vardı.
TÜİK’in verilerine göre 2023’te GSYİH 1,3 trilyon dolar, kişi başına gelir 10 bin 300 dolar.
İşsizlik çift haneli, genç işsizlik %20’ye yakın.
OECD PISA sonuçlarında okuma, matematik ve fen okuryazarlığı ortalamanın altında.
Ar-Ge harcamaları %1,1 seviyesinde; Kore’de bu oran %4,5.
Kalkınmayı sadece “büyüme oranı” ile açıklamak, sadece tabela değişimidir. Gerçek kalkınma; eğitimle, teknolojiyle, kurumlarla, zihniyetle ve toplumsal kapsayıcılıkla olur.
Hangi ülkeler başardı, hangileri bataklığa saplandı?
Çin, stratejik planlama ve teknolojik sıçramayla 2049 hedefi doğrultusunda ilerliyor.Singapur, iyi eğitim, yönetişim ve inovasyonla kişi başı geliri 70 bin doların üzerine taşıdı.
Dubai, enerjiden sonra turizm, finans ve teknolojiyle çeşitlendirme yaptı.
Malezya, orta gelir tuzağını STEM ve Ar-Ge yatırımlarıyla aşmaya çalışıyor.
Ama Brezilya, Güney Afrika, Yunanistan gibi örneklerde görüyoruz ki; siyasi istikrarsızlık, yolsuzluk, eşitsizlik ve zayıf kurumlar, büyümeyi kalıcı kalkınmaya dönüştüremiyor.
Türkiye ne yapmalı?
Önce şu gerçekle yüzleşelim:Türkiye’de kalkınma hâlâ “kamu ihalesi”, “altyapı projesi” ya da “yıllık büyüme oranı” olarak algılanıyor.
Oysa kalkınma, geleceğin sektörlerini önceden görebilmek, buna uygun insan kaynağı yetiştirmek, kurumları dijitalleştirmek ve kapsayıcı ekonomik modeller kurmaktır.
Devlet ne yapmalı?
• Yapay zekâ, yeşil enerji, biyoteknoloji, uzay gibi alanlara odaklı bir stratejik öngörü merkezi kurulmalı.• Bürokrasi sadeleşmeli, e-devlet altyapısı yapay zekâ ile güçlendirilmeli.
• Kalkınma ajansları yeniden yapılandırılmalı; sadece kaynak dağıtan değil, girişimcilik ekosistemini yönlendiren kurumlara dönüşmeli.
Girişimci ne yapmalı?
• Küresel trendleri takip eden, yüksek risk alabilen ve teknolojiye entegre olabilen bir kültür inşa edilmeli.• Melek yatırımcılar, risk sermayesi ve Ar-Ge fonları çoğaltılmalı.
• Üniversite–sanayi iş birlikleri artırılmalı, teknoloji transfer ofisleri yaygınlaştırılmalı.
Gençler ne yapmalı?
• Eğitim sisteminde “diploma değil yetkinlik” çağı başlatılmalı.• STEM, kodlama, yapay zekâ, robotik müfredatın merkezine alınmalı.
• Lise ve üniversitelerde kariyer danışmanlığı zorunlu hale getirilmeli.
Yol haritası gerçekçi olmalı
2025–2030Eğitim reformu, teknoloji merkezleri, kuluçka ve hızlandırıcı programlar
2030–2050
Türkiye’nin dijital ekonomi, yenilenebilir enerji ve yapay zekâ alanlarında bölgesel lider olması
2050–2071
Sürdürülebilir kalkınmada ve inovasyonda küresel ölçekte rekabet gücü
Son Söz
Türkiye’nin kalkınma mücadelesi, günü kurtaran sloganlarla değil; geleceği kuran sistemlerle kazanılır.Kalkınma bir eylemdir.
Zihinle başlar, siyasetle yönlenir, ekonomiyle şekillenir, toplumla tamamlanır.
2023’ü kaçırdık.
Ama 2030, 2053 ve 2071 hâlâ elimizde.
Yeter ki o hedefleri “gerçekleştirme niyeti”yle değil, “gerçekleştirme kapasitesiyle” tartışalım. Ve o heyecanı tüm ülke insanları arasında yaratalım, herkesi ortak hedeflere katalım.
