En yaşanabilir şehirleri 2025: Viyana’nın üç yıllık liderliği

Economist İstihbarat Birimi (EIU) tarafından yayımlanan 2025 Küresel Yaşanabilirlik Endeksi, dünyanın en yaşanabilir şehri unvanını yeni bir şehre devretti. Üç yıldır zirvede yer alan Avusturya’nın başkenti Viyana'yı Danimarka’nın başkenti Kopenhag geçti. EIU’nun yıllık endeksi, dünya genelindeki 173 lokasyonu çok çeşitli göstergelere ve kriterlere göre değerlendirerek yaşanabilirliklerini sıralıyor. Bu sıralama, herhangi bir şehirde yaşam tarzını etkileyebilecek zorlukları ölçerek, hangi şehirlerin en iyi ve en kötü yaşam koşullarını sunduğunu belirlemeyi amaçlıyor.

Her şehir istikrar, sağlık hizmetleri, kültür ve çevre, eğitim ve altyapı olmak üzere beş kategoride 30’dan fazla niteliksel ve niceliksel faktöre göre değerlendiriliyor. Niteliksel faktörler, EIU uzmanları ve şehirdeki katkı sağlayan kişiler tarafından belirlenirken; niceliksel faktörler, çeşitli harici veri kaynaklarının performansına dayanıyor. Her faktöre şu derecelerden biri veriliyor: Kabul edilebilir, katlanılabilir, rahatsız edici, istenmeyen ya da katlanılamaz. Endeks, her kategoriye bir puan atayıp bunları ağırlıklı ortalamayla birleştirerek 1’den 100’e kadar bir puan oluşturuyor. 1 katlanılamaz, 100 ise ideal anlamına geliyor.

100 üzerinden 98 aldı

Kopenhag, 2025’te dünyanın en yaşanabilir şehri ilan edildi ve istikrar, eğitim ve altyapı kategorilerinde tam puan aldı. Endeksteki toplam puanı 100 üzerinden 98 oldu. Bu sonuçla, uzun süredir zirvede olan Viyana ikinci sıraya geriledi. Ancak Viyana da eğitim, altyapı ve sağlık hizmetleri kategorilerinde tam puan almayı başardı. Bu yıl Viyana, aynı zamanda eğitim ve sağlıkta mükemmel puanlar alan Zürih ile ikinci sırayı paylaştı. İsviçre’den bir diğer şehir olan Cenevre, genel sıralamada beşinci oldu. Böylece ilk beş şehirden dördü Batı Avrupa’dan çıkmış oldu.
 

Bu Avrupa egemenliğini bozan tek şehir ise Avustralya’nın Melbourne kenti oldu. Melbourne, 100 üzerinden 97 puanla dördüncü sırada yer aldı. Güney Yarımküre’den Sidney altıncı, Adelaide dokuzuncu sıraya yerleşti. Japonya’dan Osaka yedinci, Yeni Zelanda’dan Auckland ise sekizinci oldu. İlk 10’a giren tek Kuzey Amerika şehri ise Kanada'nın Vancouver oldu.

Batı Avrupa şehirleri endekse damga vururken, Birleşik Krallık şehirleri dikkat çekici bir şekilde düşüş yaşadı. Londra, Manchester ve Edinburgh, sıralamada ilk 10’un oldukça dışında kaldı. Bu düşüşün nedeni olarak, politik istikrarsızlık ve artan sivil huzursuzluk gösteriliyor. 2025 yılında Londra 45. sıradan 54’e, Manchester 43’ten 52’ye, Edinburgh ise 59’dan 64. sıraya geriledi.

Azalan küresel istikrar yaşanabilirliği etkiliyor

Viyana’nın zirveden düşmesinin temel nedeni, azalan istikrar puanı oldu. Bu düşüş, terör tehdidi gibi çeşitli faktörlerden etkilendi, örneğin Taylor Swift’in 2024 yaz konseri bu nedenle iptal edilmişti. EIU sektör başkan yardımcısı Barsali Bhattacharyya, şu yorumu yaptı:

Geçtiğimiz yıl boyunca küresel yaşanabilirlik sabit kaldı, ancak 2024’te olduğu gibi istikrar puanları küresel çapta düşmeye devam etti. İstikrardaki baskı, Viyana’nın üç yıl sonra zirveyi kaybetmesine neden oldu. Batı Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da istikrar puanları 2024’te düşmüştü; bu yıl ise Asya’da da düştü. Özellikle Hindistan ve Tayvan’daki şehirlerde artan askeri tehditler bu durumu etkiledi.

Genel yaşanabilirlik puanı 2024 ile aynı seviyede, yani 100 üzerinden 76,1 olarak kalmış olsa da, istikrar puanı genel olarak 0,2 puan düştü. Bu durum, artan küresel jeopolitik gerilimler, sivil huzursuzluk ve büyüyen küresel konut krizi ile paralel ilerliyor. Öte yandan, sağlık hizmetleri, eğitim ve altyapı alanlarında puanlar yükseldi.

En büyük değişim gösteren şehirler

2025 yılında sıralamada hem yukarı hem aşağı yönlü ciddi hareketler görüldü. Özellikle Kanada şehirleri büyük düşüş yaşadı. Calgary, 2024’te beşinci sıradayken 2025’te 18. sıraya geriledi. Bu düşüş, sağlık hizmetleri puanındaki belirgin düşüşten kaynaklandı. Ülkedeki sağlık personeli eksikliği gibi nedenlerle sağlık sistemi üzerindeki baskılar, endeksteki dört Kanada şehrini de etkiledi. Toronto, 12. sıradan 16. sıraya geriledi.

Yine de bu rakamların bağlam içinde değerlendirilmesi gerekiyor. Sıralamadaki diğer 20 Kuzey Amerika şehriyle birlikte, bu şehirlerin tamamı 100 üzerinden 80’in üzerinde puan alarak “en yüksek yaşanabilirlik kategorisinde” yer aldı. ABD’de listede en yüksek sıradaki şehir ise Hawaii’deki Honolulu oldu; genel sıralamada 23. sırada yer aldı.

Endekste yukarı doğru en büyük sıçramayı yapan şehir ise Suudi Arabistan’daki Al Khobar oldu. Şehir, sağlık ve eğitim alanlarındaki iyileşmeler sayesinde 148. sıradan 135. sıraya yükseldi. Bu gelişme, özellikle Suudi Arabistan ve BAE gibi ülkelerde sağlık ve eğitimdeki ilerlemelerin etkisiyle, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde yaşanabilirliğin belirgin şekilde arttığını gösteriyor.

Dünyanın en yaşanmaz şehri

Endeksin en alt sırasında, Suriye’nin savaş yorgunu başkenti Şam yine yer aldı. 2024 Aralık’ında eski başkan Beşar Esad’ın devrilmesine ve sonrasında yaşanan rejim değişikliğine rağmen, şehrin yaşanabilirlik puanı iyileşmedi. Her ne kadar bu değişim uzun vadede iyileşme potansiyeli sunsa da uzun süren iç savaşın etkilerinin silinmesi yıllar alacak gibi görünüyor. En kötü şehirler sıralamasında Şam’ı takip eden şehirler ise Libya’dan Trablus ve Bangladeş’ten Dakka oldu.