Çin'in Amerika ile savaşı için inşa ettiği kale

Ülkenin lideri Şi Cinping Mayıs 2018'de Pekin'de önde gelen bilim insanlarını bir araya getirdiğinde Çin için fırtına bulutları toplanıyordu. ABD, Çin'e teknoloji satışını kısıtlamaya başlamıştı ve daha fazla kısıtlama da yolda. Şi o dönem yaptığı konuşmada Çin'in teknoloji için başkalarına yalvarmak zorunda bırakılmaması gerektiğini söyledi. Sadece kendine güvenerek “ulusal ekonomik güvenliği temelden koruyabiliriz” dedi

O zamandan bu yana Çin birçok stratejik sektörde öne geçti ve bazı durumlarda ABD'yi yakaladı. Elektrikli otomobil şirketleri dünyanın en iyileri arasında yer alıyor. Çinli yapay zeka girişimleri OpenAI ve Google'a rakip. Ülkenin biyologları ilaç araştırmalarının sınırlarını zorluyor ve fabrikaları gelişmiş robotiklerle doluyor. Denizde, Çin yapımı kargo gemileri küresel deniz taşımacılığına hükmediyor. Ülke uzayda, Dünya'nın her köşesini izlemek için yüzlerce uydu fırlatıyor. Sınır teknolojisinin ötesinde Pekin, gıda ve enerjide kendine daha fazla güvenmenin peşinde ve ordusunu güçlendirdi. 

Başarıları ekonomisini güçlendiriyor

Şi, ülkeyi ABD ile süregelen ticaret savaşı da dahil olmak üzere düşmanlıkların devam edeceği bir döneme hazırlarken, bu başarılar Çin'i ve ekonomisini güçlendirmeye yardımcı oluyor. İki taraf, son gümrük vergilerinin birçoğunun geçici olarak askıya alınmasıyla birlikte karmaşık müzakerelere giriyor. Bu ilerlemeler Çin'i mal ve hizmetler için dünyanın geri kalanına daha az bağımlı hale getiriyor. Genel olarak ithalat, on yıl önceki yaklaşık yüzde 22'lik orana kıyasla 2023 yılında gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 18'inin altına düştü. Ancak geçen yıl 164 milyar doları ABD'den olmak üzere 2,5 trilyon dolardan fazla mal ithal eden Çin'in tam anlamıyla kendi kendine yetmesi pek mümkün görünmüyor.

Şi, Çin'in sosyalizm ve devlet planlaması sisteminin geleceğin teknolojileri için yarışı kazanmaya çok uygun olduğunu ve devletin kaynakları gerektiği yerde yoğunlaştırmasına izin verdiğini söyledi. Şi'nin bu çabası, kendine güven kampanyasından kaynaklanan büyük israfın Çin'in borç dağını daha da kötüleştirmesi ve ekonomisini uzun vadede geri götürme tehdidiyle geri tepebilir. 

‘Maden in China’ politikası

Çin'in kendi kendine daha yeterli hale gelme çabaları ABD Başkanı Donald Trump Beyaz Saray'a gelmeden önce de devam ediyordu. 2015 yılında “Made in China 2025” olarak adlandırılan bir politika, aralarında robotik, havacılık ve yeni enerji araçlarının da bulunduğu 10 sektörü ulusal öncelikler olarak belirledi.

Şi, Trump'ın 2018'de Çin'e karşı bir ticaret savaşı başlatmasının ardından daha milliyetçi bir ton aldı. Özellikle de Çin'in sınırlarını büyük ölçüde kapatmasına yol açan pandemiden sonra “kendine güven” çağrıları daha belirgin hale geldi. Çinli yetkililer, 2020'de yüzde 2,2 büyüyerek o yıl genişleyen tek büyük ekonomi olan ekonomilerinin dış dünyayla temasının azalmasına rağmen ayakta kalabileceğine dair güven kazandılar.

Washington, Çin'in yarı iletkenler gibi ileri teknolojilere erişimini engellemek için Avrupalı müttefikleriyle birlikte çalışmaya çalışırken, Çin'in kararlılığı ABD eski başkanı Biden yıllarında güçlendi. Şi 2023'te “ABD liderliğindeki Batılı ülkeler bize karşı çok yönlü çevreleme, kuşatma ve baskı uyguladılar” dedi. Çin'i, ABD ile çatışma riskine üstü kapalı bir gönderme yaparak “aşırı senaryolara” hazırlıklı olması konusunda uyardı. 

Yatırımı yönlendirme başarısı

Çin'in başarısının büyük bir kısmı, muazzam miktarlarda parayı değerli sektörlere yönlendirebilmesinden kaynaklanıyor. Geçen yıl Çin araştırma ve geliştirmeye 500 milyar dolar yatırım yaparak Şi'nin göreve geldiği 2012 yılındaki rakamın üç katına çıktı. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne göre Çin, satın alma gücü paritesine göre ayarlandığında neredeyse ABD kadar Ar-Ge harcaması yapıyor. 

Yapay zekaya yatırım önemli bir odak noktası. Geçen yıl yapılan bir araştırma, Çin hükümetinin risk sermayesi fonlarının 2000-2023 yılları arasında 9 bin 600 YZ firmasına yaklaşık 200 milyar dolar yatırım yaptığını ortaya koydu. Yerel hükümetlerin yatırım kolları, ABD'li şirketlere rakip olan Çinli yapay zeka firmalarından biri olan Zhipu AI gibi şirketleri destekleyerek bu çabaya yardımcı oldu. YZ girişimleri ayrıca özel girişim fonlarından ve Alibaba ve Tencent gibi Çinli şirketlerden de sermaye alıyor.

Çin'in liderleri kendine güvenme çabasını yabancı saldırganlığına karşı ödenmesi gereken bir sigorta gibi sunuyor. Gerçekten de avantajlar sağlıyor. Denizcilikle ilgili bilgi sağlayıcısı Clarksons Research'e göre geçen yıl Çin tersaneleri küresel tonajın yüzde 53'ünü teslim etti. 2002'de bu oran yüzde 8'di. Bu kazanımlar, tersane inşa etmek için arazi fiyatlarında indirim, uygun krediler ve sübvansiyonlu çelik de dahil olmak üzere onlarca yıllık devlet desteğini yansıtıyor. ABD geçen yıl küresel ticari tonajın sadece yüzde 0,1'ini oluşturdu.

Çip kısıtlamalarına karşı kendini geliştidi

Çin'in gemi inşa alanındaki becerisi, bugün 370'ten fazla gemi ve denizaltıyla dünyanın en büyük donanmasını kurmasına yardımcı oldu. Bu arada Huawei ve diğer Çinli firmalar Çin'in en büyük zayıflıklarından biri olan gelişmiş yarı iletken eksikliğini azaltma konusunda ilerleme kaydettiler.

Washington son yıllarda ihracat kontrollerini kullanarak Çin'in Nvidia'nın en iyi performans gösteren ürünleri gibi en sofistike çiplere erişimini engellemeye çalıştı ve Çin'i yerli üretimini arttırmaya teşvik etti. 2023 yılında Huawei, endüstri analistlerinin Çin'de yerel olarak üretildiğini söylediği gelişmiş bir işlemciyle çalışan üst düzey bir akıllı telefonu piyasaya sürdüğünde ABD'nin dikkatini çekti. Yakın zamanda ise Nvidia'nın 2022'de piyasaya sürdüğü H100 çipinden daha güçlü olacağını umduğu yeni bir çipi test etmeye hazırlanıyor. 

Çin'in çipleri geliştikçe Morgan Stanley, ülkenin grafik işlem birimlerinde (yapay zeka sistemleri oluşturmada gerekli olan) kendi kendine yeterlilik oranının 2021'deki yüzde 11 seviyesinden 2027'de yüzde 82'ye çıkacağını öngörüyor. 

Çin ekonomisinin önündeki zorluklar

Çin'in tüm teknolojik ilerlemesine rağmen, durgun büyüme ve yaşam standartlarının ABD'deki standartları yakalayamayacağına dair ülke içinde artan korkular nedeniyle hala büyük ekonomik zorluklarla karşı karşıya. Ekonomistlere göre bunun bir açıklaması, yüksek borç seviyeleri ve emlak fiyatlarındaki düşüş gibi yapısal sorunların teknolojik gelişmelerden elde edilen kazanımların önüne geçmesi. 

Bir diğer olasılık ise Çin'in devlet öncülüğündeki modelinin sorunun büyük bir parçası olması. Mali israf ve dolandırıcılık, hükümetin kendi kendine yeterlilik için yaptığı harcamaları sekteye uğrattı. Bu ay, devlet destekli bir çip holdinginin eski başkanı, 65 milyon dolarlık devlet varlığını yasadışı yollardan elde etmek de dahil olmak üzere işlediği iddia edilen suçlar nedeniyle ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Elektrikli otomobillerde 500 şirket başlangıçta yerel yönetimlerden kolay para kazanmak için pazara girdi. O zamandan beri çoğu battı ve geriye kalanların çoğu da kârlı değil. Paranın verimsiz tahsisi verimlilik artışının yavaşlamasına katkıda bulundu. Uluslararası Para Fonu ekonomistlerine göre reformlar yapılmadığı takdirde Çin 2031-2040 yılları arasında ortalama sadece yüzde 2,8'lik bir GSYİH büyümesini sürdürebilir; bu oran son on yılda ortalama yüzde 6 civarındaydı. Carnegie Mellon ekonomisti Lee Branstetter, “Her ülkede, Çin kadar büyük bir ülkede bile, kaynaklar sınırlı. Eğer bu kaynaklar verimsiz kullanılırsa, bu durum uzun vadede yaşam standartlarını geriletecektir” dedi.