Çin’den Sincan çöllerinde Nvidia çipleriyle dev yapay zeka hamlesi
ABD’nin çip ihracat kısıtlamalarına rağmen Çin, batıdaki Sincan bölgesinde çöller üzerinde onlarca veri merkezi inşa ediyor. Bloomberg’in yatırım izinleri, ihale dökümanları ve şirket kayıtlarına dayanan analizine göre Çinli şirketler, bu merkezlerde 115 binin üzerinde Nvidia yapay zeka çipi kullanmayı planlıyor.
İnşaat çalışmaları, Gobi Çölü’nün kenarındaki Yiwu ilçesinde sürüyor. Bu projeler, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in teknoloji alanında küresel liderlik hedefinin bir parçası. Kullanılmak istenen H100 ve H200 model Nvidia GPU’ları, ABD tarafından Ekim 2022’den bu yana Çin’e satışına izin verilmeyen ürünler arasında.
Kısıtlı çipler nasıl temin edilecek?
Çinli belgelerde bu çiplerin nasıl elde edileceğine dair bir açıklama yer almıyor. ABD’den bu ürünler için yasal ihracat lisansı alınmadığı biliniyor. ABD’deki uzmanlar, Çin’de yasaklı çiplerin bulunduğunu kabul ediyor ancak 100 binden fazla işlemcinin kaçak yollarla tek bir komplekste toplanmasının mümkün olup olmadığından şüpheli.
Biden yönetimi, Çin’de 25 bin civarında yasaklı Nvidia çipi bulunduğunu düşünüyor. Bu miktar, orta ölçekli tek bir veri merkezine yetecek düzeyde.
Nvidia ise kaçakçılıkla kurulan veri merkezlerinin mantıksız olduğunu savunuyor. Şirket, bu ürünlere teknik destek veya onarım hizmeti vermediğini hatırlatıyor. Buna rağmen, ABD Ticaret Bakanlığı Müsteşarı Jeffrey Kessler, yapay zeka çiplerinin Çin’e yasa dışı yollarla ulaştığını “bu bir gerçek” diyerek kabul ediyor.
Çin’in enerji gücü: Sincan’daki çöl avantajı
Yiwu’nun seçilme nedeni, bölgedeki güçlü enerji altyapısı. Sincan, rüzgâr ve güneş enerjisiyle Çin’in en büyük yenilenebilir enerji merkezlerinden biri. Ayrıca kömür, ucuz arazi ve serin iklim koşulları da sunucu merkezleri için elverişli. Yerel yönetimler, veri merkezi yatırımlarını desteklemek için elektrik teşvikleri ve vergi avantajları sağlıyor.
Sincan’daki ilk “akıllı bilişim merkezi” hizmete girdi bile. Yetkililer, 2024 sonunda 24.000 petaflop işlem gücü kurduklarını, bunun yaklaşık 12.000 Nvidia H100 eşdeğeri olduğunu belirtti. DeepSeek gibi Çinli yapay zeka girişimleri, bu altyapılardan yararlanarak gelişmiş dil modelleri üretmeyi hedefliyor.
Projeler çok büyük ama belirsizlik sürüyor
Sincan ve Qinghai’de toplam 39 veri merkezi için yatırım izni verildi. Bu merkezlerde kullanılacak çiplerin büyük bölümü Nvidia’nın kısıtlı H100 ve H200 modelleri. Belgelerde ayrıca yaklaşık 9.000 Nvidia sunucusu tedarik edileceği belirtiliyor.
Ancak bu projelerin tamamlanıp tamamlanmayacağı belli değil. Çin’de şirketler, sıklıkla “başlayıp bitirilmeyen” prestij projelerine yöneliyor. Bazı yerel yöneticiler, Pekin’e ulusal hedeflere katkı sağladıklarını göstermek için beklentileri aşan açıklamalar yapabiliyor.
Kaçakçılık iddiaları: Singapur, Malezya ve lobsterciler
Bloomberg’in haberine göre, Çin’e çip kaçakçılığı için Singapur ve Malezya’nın kullanıldığı yönünde ABD’de endişeler var. Malezya’daki Nvidia satışlarının kısıtlanması planlanırken, Singapur’da üç kişi, gelişmiş çiplerin ihracatında dolandırıcılıkla suçlandı. Bazı olaylarda GPU’ların hamilelik taklidi yapılarak ya da canlı ıstakozlarla birlikte taşındığı öne sürüldü. Nvidia ise bu iddiaları “uydurma” olarak nitelendiriyor.
Trump yönetimi ayrıca DeepSeek’in dolaylı yollarla yasaklı çip elde edip etmediğini araştırıyor. ABD Kongresi, Nvidia’dan 11 Asya ülkesine yapılan satışların detaylarını istedi.
Yapay zeka rekabeti: “ABD ile aradaki fark kapanıyor”
ABD’li yatırımcı Kevin Xu, Çinli firmaların “daha az kaynakla daha fazlasını başardığını” söylüyor. DeepSeek gibi şirketlerin ciddi ve kararlı olduğunu belirten Xu, Çin’in açık kaynaklı modellerle küresel ölçekte daha hızlı yayılım sağladığını ifade ediyor.
Veri merkezi yatırımları, yalnızca 2025-26 döneminde Yiwu’da 5 milyar yuanı (yaklaşık 700 milyon dolar) bulacak. 2028’e kadar Çin’de veri merkezi yatırımlarının üç kat artarak 300 milyar yuan seviyesine çıkması bekleniyor.
