Bir sonraki DeepSeek olabilecek Çinli yapay zeka şirketleri

Ocak ayında, DeepSeek adlı az bilinen bir Çinli yapay zeka laboratuvarı, görünüşe göre kaynaklarının çok küçük bir kısmını kullanarak ABD'li teknoloji devlerine rakip olan gelişmiş bir açık kaynak modeli yayınladığında dünyayı sarstı. OpenAI'dan Anthropic'e kadar yapay zekanın önde gelen girişimleri bir yandan şirketin başarılarını överken bir yandan da kendi ilerlemelerini ve yöntemlerini savundular. ABD Başkanı Donald Trump bunu bir “uyandırma çağrısı” olarak nitelendirdi.

DeepSeek'in ortaya çıkışının daha derin bir etkisi de oldu: Çin yapay zekasına dikkatleri çekti ve ona uluslararası sahnede bir yüz kazandırdı. DeepSeek ve diğer Çinli şirketler, yapay zeka alanında en çok gelecek vaat eden özel şirketlerini belirleyen Forbes’un AI 50 listesine dahil edilmedi çünkü mali durumları ve iş uygulamaları şeffaf değil. Ancak bu şirketlerin birçoğu, herkesin kullanımına açık, açık kaynak modellerine verdikleri önem sayesinde Çin'in ötesinde de önemli etkiler yarattıkları için vurgulanmaya değer.

Büyük şirketler tarafından üretiliyorlar

Çin'de ilgi gören yapay zeka modellerinin çoğu ülkenin teknoloji devleri tarafından üretiliyor. WeChat'in 92 milyar dolarlık (2024 geliri) üreticisi olan teknoloji holdingi Tencent'in sahibi olduğu video oluşturma uygulaması Hunyuan var. Şirket, karmaşık soruları daha küçük alt sorulara ayırarak yanıtlayabilen son yapay zeka modellerinin DeepSeek'in amiral gemisi modellerinden daha iyi performans gösterdiğini iddia ediyor. 

Bir de TikTok'un ana şirketi ByteDance'in fiziksel ortamları analiz eden ve 3D manzaralar oluşturan uzamsal modeller geliştiren tüketici odaklı uygulaması Doubao var. Ayrıca e-ticaret devi Alibaba'nın, şirketin bulut platformunda 90 binden fazla kurumsal kullanıcıyı bir araya getiren büyük bir dil modelleri ailesi olan Qwen de var. Radical Ventures'ın ortaklarından Rob Toews Forbes'a verdiği demeçte, “Alibaba, ABD'de Google ya da Meta'nın temsil ettiğine benzer şekilde Çin'de önde gelen büyük teknoloji yapay zeka şampiyonu” dedi. Yayınlandığı sırada Alibaba ve DeepSeek'in modelleri, açık kaynaklı yapay zeka modelleri ve veri kümeleri için yaygın olarak kullanılan bir merkez olan Hugging Face'de en çok trend olan 5 model arasındaydı.

Diğer girişimlere de kapıları açtı

DeepSeek'in hızlı yükselişi diğer Çinli girişimlere de kapıları açtı. Mart ayında Wuhan merkezli Butterfly Effect adlı girişim Manus adlı bir yapay zeka sistemini piyasaya sürdü ve bu sistemin otonom olarak web'de gezinebileceğini ve daire aramak, hisse senetlerini analiz etmek ve web siteleri tasarlamak gibi işler yapabileceğini iddia etti. Piyasaya sürülmesi, OpenAI'ın hizmeti Operator'a karşı yükselen bir rakip olarak övgüyle karşılandı. Twitter'ın kurucu ortağı Jack Dorsey gibi isimlerin de desteklediği şirket, yatırımcıların da ilgisini çekti: The Information'a göre Butterfly Effect'in ABD merkezli yatırımcılardan 500 milyon dolar değerleme üzerinden fon toplamak için görüşmeler yaptığı bildiriliyor.

DeepSeek modellerini Meta ve Alibaba'nın diğer modellerini ince ayarlayarak oluştururken, Manus Anthopic'in Claude modellerini raftan indirerek kullanmayı başardı. Toews, “Temelde OpenAI'ın Operator ile yapmaya çalıştığı şeyin çok daha iyi bir versiyonu” dedi.

Çin insansı robot teknolojisinde de önemli atılımlar yapıyor. Huawei’in eski ‘dahi genci’ olarak anılan Peng Zhihui tarafından 2023 yılında kurulan Agibot, şimdiden binden fazla yapay zeka destekli iki ayaklı robot ürettiğini iddia ediyor ve Elon Musk'ın Tesla'nın genel amaçlı robotu Optimus'a yönelik planlarına uymak amacıyla bu sayıyı yıl sonuna kadar beş bin robota çıkarmayı planlıyor. Bu ayın başlarında şirket, daha önce Alphabet'te çalışmış olan Luo JianLan'ı araştırma çalışmalarını yönetmesi için işe aldı. Risk sermayesi şirketi NEA'nın ortağı Aaron Jacobson, “Robotik şirketlerimle konuşurken Çin'de gördükleri rekabetten söz ettiklerini duyuyorum. Bu konu birkaç kez gündeme geldi” dedi.

Google ve Microsoft'a Çin'de yardımcı olan tanınmış yatırımcı ve yapay zeka uzmanı Kai-Fu Lee, 2022 yılında 01.AI adlı bir yapay zeka girişimi kurdu. Yakın zamanda kendi açık kaynak modellerini eğitmekten oyun, hukuk ve finans gibi alanlarda kurumsal uygulamalar oluşturmak için DeepSeek'in yapay zekasını kullanmaya yöneldi. PitchBook'a göre şirket 1 milyar dolar değerleme ile yaklaşık 200 milyon dolar topladı. Şirketin Çin’in ‘altı kaplanı’ndan biri olduğu söyleniyor. Her ikisi de Alibaba’dan yatırım alan çok modlu yapay zeka geliştiricisi MiniMax AI ve model üreticisi Moonshot AI’yı içeren ülkenin en iyi yapay zeka şirketleri altı kaplan olarak anılıyor.

ABD ile gergin ilişkiler

Çin'in yapay zeka alanındaki ilerlemeleri, ABD ile siyasi ilişkilerin daha da gerginleştiği bir döneme denk geliyor. 2022 yılında dönemin Başkanı Biden, Nvidia ve AMD gibi önemli çip üreticileri de dahil olmak üzere yarı iletken şirketlerine ihracat kontrolleri getirerek, Çin'in yapay zeka büyümesini yavaşlatmayı amaçlayan en güçlü donanımlarının ülkedeki satışlarını kısıtladı. Şimdi ise iki ülke arasında Başkan Trump'ın gümrük tarifelerinin yarattığı ve ABD'nin ihracata yüzde 125 vergi koyduğu bir ticaret savaşı patlak verdi.

Stanford Üniversitesi İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü (HAI) İcra Direktörü Russell Wald Forbes'a verdiği demeçte, Çin'in yapay zeka alanındaki kazanımlarının kısmen üniversitelerde akademik araştırma ve açık kaynak yayıncılığına verilen önemden kaynaklandığını söyledi. 2018 yılında Çin, 2030 yılına kadar yapay zeka alanında lider olmak istediğini ifade etti ve bu hedef doğrultusunda önemli akademik kaynaklar ayırdı.

Şimdi ülke, dünyadaki yapay zeka araştırmalarının çoğunu üretiyor: 2023 itibariyle, verilen tüm patentlerin yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor ve dünyadaki YZ yayınlarının ve atıflarının yüzde 23'ünü üretiyor. Wald, “Bu, ‘Bu yönde ilerlemeye çalışacağız’ diyebilen merkezi bir devletin gücüdür” dedi. 

Şimdiye kadar strateji işe yarıyor. Bu haftanın başlarında HAI, ABD ve Çin arasındaki YZ yarışının daraldığını gösteren yıllık YZ Endeksini yayınladı. ABD hala dünyanın en ileri YZ'sini üretiyor ve ABD şirketleri “YZ/makine öğrenimi ekosistemi içinde özellikle etkili modeller” olarak tanımlanan 40 “kayda değer model” yayınladı. İkinci sıradaki Çin ise bu türden 15 model yayınladı. Ülke model performansında aradaki farkı kapatıyor: İki yıl önce, ABD çeşitli kıyaslama testlerinde çift haneli puanlarla liderdi. HAI'ye göre Çin geçen yıl neredeyse eşitliğe ulaştı.