Çin’in Trump’la ticaret savaşında yeni kozu: Üretim gücü
Dünyanın iki ekonomik süper gücü arasındaki ticaret gerilimi yeniden alevlenirken, Çin yönetimi açık bir mesaj verdi: "Savaşmaya hazırız."
Pekin, geçtiğimiz hafta kritik hammadde tedarik zincirindeki neredeyse tam hâkimiyetini devreye sokarak ABD ile arasındaki hassas ticaret dengesini bozdu.
Bu hamleyle birlikte Çin, nadir toprak elementlerinin yanı sıra elindeki bir başka stratejik gücü de ön plana çıkarıyor: Üretim kapasitesi. ABD Başkanı Donald Trump’ın uyguladığı yüksek gümrük tarifelerine rağmen Çin’in imalat sektörü büyümeyi desteklemeye devam ediyor ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’e ABD karşısında ekonomik ve politik manevra alanı sağlıyor.
Çin’in üretim gücü, dünyanın en büyük toptan ticaret pazarı olan Yiwu kentinde açık biçimde görülüyor. Oyuncak, ev elektroniği ve drone satıcıları, kentin birçok bölgesine yayılan dev ticaret komplekslerinde faaliyet gösteriyor. Yiwu, geçtiğimiz hafta yüzlerce futbol sahası büyüklüğünde yeni bir ticaret merkezinin açılışını yaptı. New York Times'ın haberine göre merkez, ihracatçılara ev sahipliği yaparken aynı zamanda “Çin’in üretim gücünü dünyaya göstermek” amacıyla kuruldu.
Yiwu’da faaliyet gösteren satıcılardan Gong Hao, yıllarca plastik kolyeler, parti süsleri ve tavşan kulakları gibi ürünleri Amerikalılara satıyordu. Bu yıl ABD’li müşterilerini kaybetti ama Avrupa ve Güneydoğu Asya’dan yenilerini kazandı. Gong, “Amerikalı müşteriler bizim için artık pek fark yaratmıyor” dedi.
İhracat büyümeyi destekliyor
Çin’in üretim gücü, devlet desteğiyle birlikte ekonomideki büyük dönüşümün merkezinde yer alıyor. Ülke, ürettiği malları daha fazla ülkeye gönderirken ticaret fazlası da büyüyor. Bu yıl 875 milyar doları aşan dış ticaret fazlası, rekor seviyelere yaklaştı. Türkiye ekonomisinin büyüklüğü 2024 yılında 1,32 trilyon dolar seviyesindeydi. Son bir yılda ihracat, Çin’in ekonomik büyümesinin üçte birini oluşturdu.
Ancak uzmanlara göre bu katkının sürmesi kolay olmayacak. İhracattaki artış, ekonomideki genel zayıflığın da göstergesi. Çin, ekonomistlerin “deflasyonist şok” olarak tanımladığı bir sürecin içinde bulunuyor. Pazartesi günü açıklanan verilere göre yaz aylarında büyüme durdu, perakende satışlar zayıfladı.
Asia Group’un Çin direktörü ve eski Wells Fargo yöneticisi Han Lin, “Dış ticaret, Çin ekonomisinin ışıklarını açık tutan şey haline geldi” değerlendirmesini yaptı.
Fiona Zhou’nun ürettiği lastik tavuk, ördek ve sıkıldığında ses çıkaran oyuncakların dörtte biri ABD’ye gidiyor. Zhou’nun şirketi Kaqu Toys, Trump’ın rekor düzeydeki tarifelerinin 90 günlüğüne askıya alındığı yaz aylarında Amerikalı ithalatçılara siparişleri teslim etti. Müşterilerine tarifelerin getirdiği maliyetleri azaltmak için yüzde 5 indirim yaptığını belirten Zhou, şimdi ürünlerini Güneydoğu Asya ve Güney Afrika’ya yönlendiriyor.
Zhou, taşındıkları Global Dijital Ticaret Merkezi’nde yetkililerin satıcılara Çin’in “Büyük Güvenlik Duvarı”nı aşan internet erişimi sağladığını anlattı. Bu sayede üreticiler TikTok ve YouTube gibi Çin’de yasaklı platformlarda ürün tanıtımı yapabiliyor.
Trump’ın zaman zaman kaldırıp yeniden uyguladığı tarifeler, üreticiler için belirsizlik yaratıyor. Zhou, “Sürekli seninle tartışan bir arkadaş gibi. Ne yapabilirsin ki?” diyerek durumu özetledi.
İç talep zayıf, ihracat şart
Çin ekonomisi ihracata yönelmek zorunda çünkü iç talep zayıf. Pelüş oyuncaklar ve süs eşyaları satan Ye Chaoli, işlerinin yarısını Çin içinde, diğer yarısını ise Rusya gibi pazarlarda yaptığını söyledi. Ye, “İşler kötüye gidiyor. Ekonomik durgunluk, özellikle Covid-19 salgınından sonra işleri çok zorlaştırdı.” dedi
Dört yıl önce başlayan emlak krizi, hane halkı birikimlerinin büyük kısmını eritti ve ekonomiye hâlâ ağır bir yük bindiriyor. Hükümet, durgunluğun etkisini azaltmak için üretim sektörüne sübvansiyon sağlıyor.
Ancak sokaktaki durum tabloyu daha net gösteriyor: Gelir endişesi artıyor, tüketiciler harcamaktan kaçınıyor. Haneler, pandemi döneminde olduğu gibi yeniden tasarrufa yöneliyor. Fiyatlar genelinde düşüş sürüyor; genç işsizlik yüksek, kentlerde ücret artışları tarihî düşük seviyelere gerilemiş durumda. Bazı sektörlerde maaşlar küçülüyor, arsa fiyatları düşüyor.
Çin para birimi yuan, ABD dolarına sıkı biçimde bağlı olmasına rağmen bu yıl birçok ticaret ortağı karşısında zayıfladı. Çin Merkez Bankası geçtiğimiz hafta referans kurunu son bir yılın en yüksek seviyesine çıkararak yuanı destekledi. Aynı zamanda faiz oranlarını da düşürerek finansman maliyetlerini aşağı çekti.
Gavekal Dragonomics’in Çin araştırmaları başkan yardımcısı Christopher Beddor, “Ekonomi içeride kötüleştikçe, Çin’in ihracatı daha rekabetçi hale geliyor” dedi. “Deflasyonist şok ve para birimindeki değer kaybı, Çin ürünlerini mekanik olarak diğer ülkelere göre daha avantajlı kılıyor.”
Rekor ihracat, artan direniş
Çin Gümrük İdaresi’nin geçen hafta açıkladığı verilere göre, ülkenin eylül ayı ihracatı son altı ayın en hızlı artışını kaydederek 328,6 milyar dolara ulaştı. Bu, yılın en yüksek aylık ihracat toplamı oldu. ABD’ye yapılan sevkiyatlar yüzde 27 azalırken, Çin malları diğer pazarlarda hızla yükseliş gösterdi.
Ancak Çin’in ticaret savaşında dayanıklılığını sürdürmesi, diğer ülkelerin pazarlarını açık tutmasına bağlı. Özellikle Çin ihracatının en hızlı arttığı Güneydoğu Asya’da bu büyümeye yönelik tepkiler şimdiden hissedilmeye başladı.
Yine de Çin mallarına olan talep güçlü. Yiwu Uluslararası Ticaret Kenti’nde geçtiğimiz hafta onlarca alıcı, satıcılarla fiyat pazarlığı yaparken hareketlilik göze çarpıyordu. Oyuncak drone’lar gökyüzünde uçuşuyor, bir robot köpek kemik bekliyordu. İki adam plastik AK-47’lerle lastik mermi atarak eğleniyordu.
Bu kalabalığın içinde Tanzanyalı girişimci Rhoda Nghelembi, metal bilezik ve küpeleri inceliyordu. Son üç yılda Darüsselam’dan yedi kez Yiwu’ya gelen Nghelembi, buradan yalnızca ülkesine değil Kenya, Uganda ve Kongo’ya da ürün götürüp satıyor. Nghelembi “Geleceğimin Çin sayesinde büyüyüp zenginleşeceğini görüyorum. Çin’de çok ama çok fırsat var.” dedi.
Çin’e karşı nadir toprak elementleri hamlesi: ABD, Avustralya ile anlaşma imzaladı
