TÜİK'in Girişimcilik ve İş Demografisi verilerine göre, 2024 yılında girişimlerin doğum oranı yüzde 15,8'e çıkarak bir önceki yılı geride bıraktı. Yeni doğan girişimlerin istihdama katkısı yüzde 4,9 olurken, imalat sanayisinde kurulan şirketlerin sadece binde 9'unun yüksek teknoloji üretiyor olması dikkat çekti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ilişkin "Girişimcilik ve İş Demografisi" istatistiklerini yayımladı. Veriler, iş dünyasındaki canlılığın sürdüğünü gösterirken, teknolojik derinlik konusundaki yapısal tabloyu da gözler önüne serdi.
Yeni girişimlerde artış ivmesi
Girişimlerin doğum oranı, 2023 yılındaki yüzde 15,5 seviyesinden 2024 yılında yüzde 15,8'e yükseldi. Bu artışla birlikte, yeni kurulan işletmelerin toplam istihdam içindeki payı yüzde 4,9 olarak gerçekleşti. 2023 yılında da bu oran aynı seviyedeydi.
Sektörel liderlik ticarette, İstanbul zirvede
2024 yılında doğan girişimlerin sektörel dağılımına bakıldığında, en yüksek payı yüzde 32,1 ile toptan ve perakende ticaret sektörü (motorlu kara taşıtlarının onarımı dahil) aldı. Bu sektörü yüzde 16,8 ile ulaştırma ve depolama, yüzde 10,1 ile inşaat sektörü takip etti.
Coğrafi dağılımda ise İstanbul açık ara liderliğini korudu. 2024 yılında doğan girişimlerin yüzde 25,8'i İstanbul'da kuruldu. İstanbul'u yüzde 7,5 ile Ankara ve yüzde 6,5 ile İzmir izledi.
Ölüm oranları ve hayatta kalma mücadelesi
Verilerde girişimlerin piyasadan çekilme (ölüm) oranlarına ilişkin en güncel veri 2022 yılına ait. Buna göre girişimlerin ölüm oranı 2021'de yüzde 11,9 iken, 2022'de yüzde 12,9'a yükseldi. Ölen girişimlerin istihdamdaki kaybı ise yüzde 4,2 oldu. Tıpkı doğan girişimlerde olduğu gibi, kapanan şirketlerde de en yüksek pay yüzde 35 ile ticaret sektöründe gerçekleşti.
Hayatta kalma oranları incelendiğinde ise 2023 yılında doğan girişimlerin yüzde 78,3'ünün 2024 yılına ulaşabildiği görüldü. Bir yıllık hayatta kalma oranı (2022 girişimleri için) yüzde 75,2, iki yıllık hayatta kalma oranı ise yüzde 58,6 olarak kaydedildi.
Hızlı büyüyenler ve 'Ceylan'lar
Ekonomik dinamizm açısından kritik öneme sahip "hızlı büyüyen girişimler" oranı 2024 yılında yüzde 14,4 olarak belirlendi. Hızlı büyüyenler arasında, daha genç ve dinamik yapıyı temsil eden "ceylan girişimler"in oranı ise yüzde 2,4 oldu.
Hızlı büyüyen girişimlerin yüzde 23,5'i imalat sanayisinde faaliyet gösterirken, ceylan girişimlerde bu oran yüzde 27'ye kadar çıktı.
İmalat sanayisinde teknoloji açmazı
Raporun en dikkat çekici bölümlerinden biri imalat sanayisinin teknoloji düzeyi oldu. 2024 yılında imalat sanayisinde doğan girişimlerin yüzde 57,8'i "düşük teknoloji" ürünleri üreten alanlarda faaliyet gösterdi.
Orta-düşük teknoloji üretenlerin oranı yüzde 29,6, orta-yüksek teknoloji üretenlerin oranı yüzde 11,7 olurken; yüksek teknoloji düzeyine sahip ürün üreten girişimlerin oranı sadece yüzde 0,9'da kaldı. Bu tablo, katma değerli üretimdeki yapısal dönüşüm ihtiyacını bir kez daha ortaya koydu.
Eskiler ihracatta, yeniler istihdamda etkili
Girişimlerin kuruluş yıllarına göre ekonomik katkıları incelendiğinde ilginç bir ayrışma görüldü.
- İstihdam: 2016-2020 yılları arasında kurulan şirketler, yüzde 20,1 ile istihdamda en yüksek paya sahip grup oldu.
- Ciro: Ciroda da liderlik yüzde 16,6 pay ile 2016-2020 kuşağında.
- Dış Ticaret: İhracat ve ithalatta ise köklü firmaların ağırlığı hissedildi. 1990 ve öncesinde kurulan girişimler, yüzde 17,3 ile en yüksek ihracat payına ve yüzde 28,4 ile en yüksek ithalat payına sahip oldu.