Türkiye’de dikey tarım yaygınlaşıyor: Metrekare başına 400 kat verim

20 yıl önce kulağa imkânsız gelen şeyler artık mümkün. Bahçenizde veya tarlanızda yetiştirdiğiniz sebzelerin 400 katını aynı alanda üretmek ve bunu suyun yüzde 95 daha az tüketimiyle yapmak… Artık tüm bunlar, Dikey Kapalı Ortam Tarımı (Vertical Indoor Farming) ile mümkün.

Peki ama nedir bu Dikey Kapalı Ortam Tarımı?

Dikey Kapalı Ortam Tarımı, bitkilerin toprak yerine raflarda üst üste yerleştirildiği, iklim kontrollü ve teknolojik bir tarım yöntemi. Bu yöntemle aynı alan içinde daha fazla ürün elde edilebiliyor ve yıl boyunca üretim yapılabiliyor.

Topraksız sistemler üçe ayrılıyor:

• Hidroponik: Bitkiler, besinlerle zenginleştirilmiş su kültüründe büyüyor.

• Aeroponik: Kökler havada asılı kalıyor ve besinler sisleme yöntemiyle veriliyor.

• Akuaponik: Balık yetiştiriciliğiyle entegre çalışıyor; balık atıkları bitkiler için doğal gübreye dönüşüyor.

Buna ek olarak, bitkilerin fotosentez yapabilmesi için LED aydınlatmalar, rüzgar, nem ve sıcaklık gibi doğal etkenlerin simülasyonu gerekiyor. Tüm sistem, sensör ve otomasyon teknolojisiyle yönetiliyor ve çoğu zaman yapay zeka ile entegre çalışıyor.

Dünya ve Türkiye’de durum

Modern dikey tarım fikri ilk olarak 1999’da Columbia Üniversitesi’nden Prof. Dickson Despommier tarafından ortaya atıldı. Ticari anlamda ise ilk tesis 2010’da Singapur’da Sky Greens tarafından kuruldu. Bu girişim, Plenty, Aerofarms ve Bowery gibi firmaların da yatırım almasını tetikledi. Günümüzde Bill Gates, Jeff Bezos, Google Ventures ve Walmart gibi isimler dikey tarıma milyonlarca dolar yatırıyor.

Dünya genelinde, 2024’te dikey tarım pazarının büyüklüğü 5,6 milyar dolara ulaşmış durumda ve 2029’da 13,7 milyar dolara çıkması bekleniyor. En büyük tesis ise Dubai’de, yılda 1 milyon kilogram üretim kapasitesine sahip.

Türkiye de bu trende ayak uyduruyor. 2014’te Ar-Ge çalışmalarıyla başlayan süreç, Plant Factory, Root İstanbul, Circle by Vertical ve The Smart Farmers gibi girişimlerle devam etti. Antalya’da Farminova, İstanbul’da Kağıthane Yeni Kültür Merkezi ve Çorlu’da SkyCrops tesisleriyle ülke genelinde dikey tarım yaygınlaşıyor.

Neden dikey tarım?

İklim değişikliği, açık alan tarımını zorlaştırıyor. Don, dolu ve diğer doğal afetler tarıma milyarlarca dolarlık zarar veriyor. Dikey tarım, kapalı ortamda hızlı üretim, 365 gün üretim, düşük su ve karbon ayak izi ile pestisit kullanımını azaltma avantajı sunuyor.

Sınırlamalar neler?

Şu an için dikey tarım yapraklı sebzelerde etkili; köklü ve tahıl üretiminde henüz yeterli değil. Yüksek enerji tüketimi ve ilk kurulum maliyeti de önemli zorluklar arasında. Ayrıca, bu alanda yetişmiş teknik personel eksikliği de dikkat çeken bir sorun.