Avrupa Merkez Bankası enflasyonun ötesindeki tehditlere odaklanıyor

Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde ve Bundesbank başkanı Joachim Nagel, savunma ve Avrupa Birliği karar alma süreçlerinin yeniden yapılandırılması gibi konularda alışılmışın dışında bir şekilde görüş bildiriyorlar. Bu konular bir dönem merkez bankası yetkilileri için tabu sayılan, yüksek riskli meseleler. Motivasyonları farklılık gösteriyor. Bazıları, popülistler ekonomik ortamı bulandırırken kamuoyu tartışmasını yeniden ele alma ihtiyacı görüyor. Enflasyon yeniden yüzde 2’ye yaklaşırken, diğerleri daha geniş tartışmalara girmekte kendilerini daha özgür hissediyor. Bu aynı zamanda ECB yönetimindeki olası değişimlere hazırlık.

Hassas bir denge

Ancak AB’nin doğu sınırında acımasız bir savaş sürerken ve siyasi liderler ABD ve Çin’e karşı artan rekabete ikna edici bir yanıt bulmakta zorlanırken, birçok yetkili sorumluluğun artık kendilerinde olduğunu düşünüyor. Dikkatli adım atmak zorundalar. Bazı ulusal merkez bankaları maliye politikası gibi konularda görüş bildirme esnekliğine sahip olsa da aşırıya kaçmak hükümetlerin de karşılık vermesine davetiye çıkarabilir. PGIM’in baş Avrupa ekonomisti Katharine Neiss, “Böylesine belirleyici zamanlarda merkez bankacıları için sessiz kalmak çok zor. Ama bu aynı zamanda çok hassas bir denge çünkü bağımsızlıklarını zayıflatma riskini almak istemezler” dedi. 

Modern merkez bankacılığı

Almanya’dan Joachim Nagel belki de bu değişimi en iyi şekilde yakaladı ve buna “modern merkez bankacılığı” adını verdi. Kendi ülkesinde borçlanma kurallarının reformu için öneriler sundu ve aşırı sağ AfD partisine karşı kampanya yürüttü. AB için ise orduları finanse etmek amacıyla ortak borçlanma önerisinde bulundu ve tek bir üye devletin kilit girişimleri rehin almasını önlemek için çoğunluk oylaması prosedürleri çağrısında Lagarde’a katıldı.

Nagel bu ay Paris’te Fransız mevkidaşı François Villeroy de Galhau ile sahnede gerçekleştirdiği bir tartışmada, “Etrafımızdaki dünya değişirken, bence merkez bankacılığı da belli ölçüde değişmek zorunda. Yerimizde sayamayız” dedi. Villeroy da benzer bir görüşte ve bu tür meseleleri ECB’nin enflasyon hedefiyle ilişkilendiriyor. Ancak daha geniş açıdan, hükümetler ve siyasi partiler etkilerini kaybederken sorumluluğun kendilerinde olduğunu düşünüyor. Villeroy, “Biz genel bir ışık veririz, ders vermeyiz. Eğer yapısal politikalar gibi daha geniş meseleleri ele almazsak ki artık bunlar enflasyonla da çok bağlantılı, görevimizi yerine getirmemiş oluruz” diye konuştu. 

Daha önce de yetki sınırlarını zorladı

ABD’nin Fed ve İngiltere Merkez Bankası’nın aksine, ECB yetki sınırlarını zorlamada geçmişe sahip. En dikkat çekici müdahaleleri, Avrupa’nın devlet borcu krizinde sıkıntıya giren ülkelere kemer sıkma ve yapısal reformlar dayatılmasına yardımcı olması ve Lagarde’ın iklim değişikliğini operasyonlara entegre etme çabası oldu. Son tartışma konusu ise ortak borç. Villeroy bunu yakın zamanda Avrupa sermaye piyasalarını güçlendirmenin ve euro’nun küresel rolünü artırmanın bir yolu olarak yeniden gündeme getirdi. Coğrafi-politik değişim hakkında uzun uzun konuşan Lagarde ise bir hafta içinde aynı doğrultuda açıklama yaptı; kısa süre sonra Nagel de katıldı.

Brüksel’de bazıları, Alman yetkilinin bu açıklık tutumunu ECB Yönetim Kurulu’ndaki değişiklikler öncesi bir manevra olarak görüyor; Lagarde dahil altı üyeden dördü 2027 sonuna kadar değişecek. Nagel, en üst düzey görev için yarışma ihtimalini yalanlamadı ve yorumları bölgenin diğer kısımlarında kendisine sempati kazandırabilir. Nitekim, ECB başkan yardımcılığına aday olan Finlandiyalı Olli Rehn de benzer görüşler dile getirdi. Ancak bu konu, olası bir Nagel adaylığını desteklemek zorunda olacak olan Almanya Şansölyesi Friedrich Merz’in çok da hevesli olmadığı bir başlık.

“Siyasetçiler de para politikasına müdahale edebilir”

Başka riskler de var. ABD Başkanı Donald Trump’ın Fed’i borçlanma maliyetlerini düşürmesi için sıkıştırdığı bir ortamda, son aylarda Fransa ve İtalya’daki siyasetçiler ECB’yi sadece faizleri indirmeye değil, aynı zamanda niceliksel genişlemeyi yeniden başlatmaya çağırdı. Frankfurt Merkez Bankacılığı Merkezi eş direktörü ve para/maliye ekonomisi profesörü Emanuel Moench, “Merkez bankacıları siyasi tartışmalara giderek daha fazla dahil olursa, siyasetçilerin de para politikasına müdahale etmesini kabullenmek zorunda kalabilirler. Bu, merkez bankası bağımsızlığının zaten giderek daha fazla tehdit altında olduğu bir dönemde tehlikeli” dedi.

Bu tehlike ECB içinde bazılarını tedirgin etmeye yetiyor. Bağımsızlığı AB antlaşmasıyla güvence altına alınmış olsa da yetkililer günlük siyasi çekişmelere fazla karışmanın bunu zayıflatabileceğinden endişe ediyor. Diğerleri ise Nagel kadar güçlü bir yasal dayanağa sahip olmadıklarından kaygılı: Bundesbank Yasası, Bundesbank’ın Alman hükümetine danışmanlık yapmasını açıkça şart koşarken, diğer ülkelerdeki yasalar daha gevşek ve yetkililerin yalnızca genel ekonomik politikaları desteklemesini öngörüyor.

Ancak AB’nin karşı karşıya olduğu zorluklar dizisi göz önüne alındığında, yetkililerin sessiz kalacağına dair pek bir işaret yok. Bu hafta Hollanda Merkez Bankası başkanı Olaf Sleijpen, Dublin’de yaptığı bir konuşmada sadece AB’nin 2 trilyon euroluk bütçesinin yeniden yapılandırılması çağrısında bulunmakla kalmadı, aynı zamanda bloğun kurallarını üye devletlere nasıl uygulaması gerektiğine de değindi.