Amerika’nın yeni yatırım stratejisi: Nadir toprak elementi şirketleri

Milyar dolarlık anlaşmaların art arda gelmesi, bir zamanlar durgun olan Batı’nın kritik mineraller sektörünü yeniden şekillendiriyor. ABD ve müttefikleri, bu yeni hareketin Çin’in ticaret politikalarına karşı bir kalkan görevi görmesini umuyor. Çin’in nisan ayında nadir toprak elementlerinin ihracatını kısıtlamaya başlamasından bu yana özel ve kamu fonlarından nadir toprak şirketlerine büyük miktarda yatırım aktı. Bu şirketler artık teknik uzmanlar işe almak, tesislerini genişletmek ve stratejik satın alımlar yapmak için gerekli finansmana sahip; amaçları, yüksek teknoloji üretiminde gerekli materyaller için Çin dışı bir tedarik zinciri kurmak.

ABD Başkanı Donald Trump ve Çin lideri Şi Cinping’in perşembe günü Güney Kore’de görüşmesi planlanıyor ve nadir toprak elementlerinin gündemde üst sıralarda olması bekleniyor. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent pazar günü yaptığı açıklamada, Pekin’in ticaret anlaşmasının bir parçası olarak nadir toprak elementlerine yönelik planlanan bazı ihracat kısıtlamalarını ertelemeyi kabul etmesini beklediğini söyledi. Ancak çok az kişi iki liderin sorunu tamamen çözeceğine inanıyor.

Son günlerde, metaller konusunda uzmanlaşmış bir yatırım şirketi olan Orion Resource Partners, kısmen ABD hükümeti fonlarıyla desteklenen 1,8 milyar dolarlık bir yatırım konsorsiyumu duyurdu. Amaç, ABD ve müttefikleri için kritik mineralleri güvence altına almak. Geçen hafta, Trump ve Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, kritik mineraller ve nadir toprak projelerine finansman sağlamak üzere bir anlaşma imzaladı.

Avustralya'yla 2,2 milyar dolarlık anlaşma

Bu duyuruya bağlı olarak, ABD İhracat-İthalat Bankası, Avustralya’daki yedi maden projesi için 2,2 milyar dolarlık potansiyel finansman açıkladı. Beyaz Saray, Savunma Bakanlığı’nın yarı iletken üretiminde kullanılan ileri düzey bir galyum rafinerisine yatırım yapacağını duyurdu. JPMorgan Chase de bu ayın başlarında, ulusal güvenlik açısından önemli şirketler, nadir toprak şirketleri de dahil olmak üzere 10 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı.

Bu finansman patlaması, Çin’in taktiklerinin Batı’daki nadir toprak endüstrisinin yeniden canlanmasını tetiklediğini gösteriyor; tıpkı ABD’nin Çin’e yönelik ileri yarı iletken ihracat kısıtlamalarının, Çin’in bu alanda ABD’yi yakalama çabalarını hızlandırması gibi. Nadir toprak elementleri danışmanı John Ormerod, “Çin uyuyan devi uyandırdı" dedi. 

12 milyar dolar piyasa değerine ulaştı

Perakende ve özel yatırımcılar da milyarlarca dolar yatırım yapıyor. Amerika’nın önde gelen nadir toprak madenciliği şirketi MP Materials, bu yıl hisse fiyatının yaklaşık dört kat artmasıyla 12 milyar dolar piyasa değerine ulaştı. Avustralyalı Lynas Rare Earths, ağustos ayında yatırımcılardan 500 milyon dolar topladı; hisseleri bu yıl üçe katlandı. Batılı kritik mineral şirketleri, Çin’in düşük maliyetli üretimiyle desteklenen devlet devleri karşısında uzun süredir fon bulmakta zorlanıyordu.

Ancak bu yıl Çin’in kısıtlamaları durumu kökten değiştirdi. Bu kısıtlamalar, Pekin’in nadir topraklar üzerindeki kontrolünün ticaret savaşlarında teorik bir koz değil, ABD’ye zarar vermek istediğinde kullanacağı güçlü bir silah olduğunu gösterdi. Bu durum, ABD’yi uzun vadeli sanayi inşasına yönelik adımlar atmaya teşvik etti. Örneğin ABD hükümeti, MP Materials’a fiyat garantisi vererek Çin’in aşırı üretimi nedeniyle oluşabilecek fiyat çöküşlerine karşı şirketi koruma sözü verdi.

Hisseleri yüzde 700 arttı

Kanadalı nadir toprak işleyicisi Ucore Rare Metals, Pentagon’dan 18 milyon dolar hibe alarak Louisiana’da ilk ticari tesisini kurmaya başladı. Bu tesis, ham nadir toprakları çeşitli endüstrilerde kullanılan oksitlere dönüştürecek. Hisse fiyatı bu yıl yüzde 700’den fazla arttı. Ucore CEO’su Pat Ryan, fabrikanın gelecek yıl faaliyete geçmesini beklediğini belirterek, “Biz bunu bir Manhattan Projesi gibi görüyoruz. Bu işi hızlıca tamamlamak gerekiyor" dedi. 

Pekin’in nisan ayında yürürlüğe koyduğu lisans sistemi, yabancı şirketlerin Çin’den güçlü nadir toprak mıknatısları ithal etmeden önce izin almalarını şart koşuyor. Bu lisanslar haftalar sürebiliyor ve çoğu zaman reddediliyor; bu da otomotiv, savunma ve elektronik sektörlerindeki alıcıları zorluyor. Haziranda, ABD’li liderler Çin’in ticaret ateşkesi kapsamında mıknatıs kısıtlamalarını gevşetmeyi kabul ettiğini duyurdu. Ancak bazı ABD şirketleri, o tarihten bu yana mıknatıs tedarikinin daha da zorlaştığını; Çin’in ABD’ye nadir toprak mıknatıs ihracatının eylülde bir önceki aya göre yüzde 29 düştüğünü söylüyor. Singapur merkezli nadir toprak analisti Thomas Kruemmer, “Uluslararası tedarik zincirleri ‘tam zamanında üretim’e göre kuruldu; Pekin’deki bürokratların haftalarca bir sevkiyat izni verip vermemeye karar vermesine göre değil” dedi 

Tedarik zincirlerini yeniden kurmak zaman alacak

Batı’nın tedarik zincirlerini yeniden kurması zaman alacak; üstelik nadir toprak endüstrisi daha önce de benzer “yanlış başlangıçlar” yaşadı. Çin dışındaki sanayi deneyim ve uzmanlık açısından yetersiz. ABD ve Çin normal ticari ilişkileri yeniden başlatacak uzun vadeli bir anlaşmaya varırsa, Batılı alıcılar yeniden Çin pazarına dönme cazibesine kapılabilir.

Bu canlanma kalıcı olsa bile, her projenin başarılı olacağı anlamına gelmiyor. Uzman olmayan yatırımcıların değerli projelerle başarısız girişimleri ayırt etmesi ya da hangi şirketlerin devlet desteği alacağını öngörmesi zor olabilir. Batı tedarik zincirine yönelik finansman dalgası temmuz ayında başladı; ABD hükümeti MP Materials’a 400 milyon dolar yatırım yaptı ve ürettiği mıknatıslar için alıcı garantisi verdi. Nadir toprak endüstrisini takip eden Adamas Intelligence, 2030 yılı için ABD’nin toplam nadir toprak mıknatıs kapasitesi tahminini üç katına çıkardı.

Yeni İngiltere merkezli Phoenix Tailings şirketi, geçtiğimiz günlerde New Hampshire eyaletinin Exeter kentinde nadir toprak metalleri üretmek üzere bir fabrika açtı. CEO Nick Myers, kapasiteyi hızla artırmak istiyor; bunun için yeni sermaye toplaması gerekecek. Geçen yıl bu, göz korkutucu bir girişim olurdu. Birçok potansiyel yatırımcı, praseodim gibi nadir toprak elementlerinin önemini bilmiyordu. Bugünse yatırımcılar araştırmalarını yapmış durumda. Myers, “Sektörde hiç kimsenin özel sermaye bulmakta zorlandığını sanmıyorum” dedi.