Yenilenebilir enerjideki başarısı İspanya'yı elektrik kesintisinde savunmasız mı bıraktı?

İspanya'nın enerji şirketi Red Eléctrica, 16 Nisan'da talebi karşılamaya yetecek kadar yenilenebilir enerji üretildiğini gururla ilan etti. Açıklamada, “Ekolojik dönüşüm ilerliyor” denildi. İki haftadan kısa bir süre sonra İspanya ve Portekiz'de günlük yaşamı durduran, işyerlerini ve okulları kapatan, trenleri ve mobil ağları felce uğratan 18 saatlik bir elektrik kesintisi yaşandı.

“Bu kesinti uyarı niteliğinde”

Yetkililer kesintinin nedeni hakkında çok az ayrıntı verdi. Ancak bu olay, Avrupa'nın yenilenebilir enerji dönüşümünde başarı hikayeleri olarak tanıtılan İspanya ve Portekiz'in, kıtanın geri kalan enerji arzından nispeten izole olmaları nedeniyle kesintilere karşı nasıl savunmasız olduklarını ortaya koydu. Bir danışmanlık firması Rystad Energy'de analist olan Pratheeksha Ramdas, “Bu kesinti açık bir uyarı niteliğinde. Gelecekteki şebeke arızaları çok daha ciddi sonuçlar doğurabilir” dedi.

Yenilenebilir enerjiye bağımlılık nasıl bir rol oynamış olabilir?

Yaygın kesinti, İspanya ve Portekiz'deki ve bir ölçüde Avrupa'daki elektrik altyapısının dayanıklılığına ilişkin soruları gündeme getiriyor. Bu iki ülke rüzgar türbinleri ve güneş enerjisi çiftlikleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının inşasına büyük yatırımlar yaptı. Geçen yıl itibariyle İspanya'nın elektriğinin yarısından fazlası yenilenebilir enerjiden elde edilirken, bu oran 15 yıl önce dörtte bir civarındaydı. Bu hızlı artış İspanya'yı Avrupa'nın yenilenebilir enerjiye geçişinde ön sıralara taşıdı, elektrik fiyatlarının çok daha düşük olmasına ve fosil yakıtlara daha az bağımlı hale gelmesini de sağladı.

“Şebekeniz bu tür bozulmalara karşı daha hassas olur”

Ancak bu değişim, şebekeyi pazartesi günü meydana gelen türden bir kesintiye daha yatkın hale getirmiş de olabilir. Ramdas, “Şebekede daha fazla yenilenebilir enerjiye sahip olduğunuzda, şebekeniz bu tür bozulmalara karşı daha hassas olur” dedi. Gaz türbinleri ve nükleer santraller gibi eski hat üretim kaynakları, bir dönme momentumuna sahip ve bu da rüzgar ve güneş enerjisi gibi kesintili kaynaklarda daha yaygın olan dalgalanmaları tamponlamaya yardımcı oluyor.

Analistlere göre pazartesi günü öğlen saatlerinde İspanyol şebekesinde sorun yaşandığında doğalgaz ya da nükleer türbinler gibi geleneksel güç kaynakları daha fazla varlık gösterseydi sistemi işler halde tutmak daha kolay olabilirdi. Bir araştırma şirketi olan Eurasia Group'un enerjiden sorumlu direktörü Henning Gloystein, “Depolanan bu döner enerji, yeterli yedek kapasite devreye girene kadar şebeke frekansının korunmasına yardımcı olabilir” dedi. Gloystein, elektrik kesintisinin geleneksel üretim kaynaklarının korunmasına yönelik argümanı güçlendirebileceğini söyledi. Almanya'nın yenilenebilir enerji için yedek olarak gazla çalışan enerji santralleri kurmayı planladığını belirtti.

Avrupa yenilenebilir enerjiye nasıl hazırlanıyor?

Yenilenebilir enerji Avrupa genelinde yaygınlaştıkça, şebeke iyileştirmeleri ve depolama ihtiyacı kritik hale geldi. Ancak Uluslararası Enerji Ajansı'na göre son 15 yılda şebekelere yapılan yatırımlar, bu dönemde iki katına çıkan alternatif enerji yatırımlarının gerisinde kaldı. Eurasia Group'ta kıdemli analist olan Federico Santi, İspanya'nın şebeke altyapısına ve yedek güç sağlamak için bataryalar gibi ek depolama tesislerine daha fazla yatırım yapması gerektiğini söyledi. Santi, “Neredeyse kendi başarılarının kurbanı oldular” dedi.

Yenilenebilir enerjinin ötesinde kritik enerji altyapısına daha fazla yatırım yapılması için de çağrılar var. Bir başka büyük elektrik kesintisi de mart ayında Londra'daki Heathrow Havalimanı'nda meydana gelmiş, çıkan bir yangın dünyanın en işlek havalimanlarından birini bir gün boyunca kapatarak 1.000'den fazla uçuşun aksamasına neden olmuştu. Bu olay, kilit altyapıya yeterince yatırım yapılıp yapılmadığına dair soruları gündeme getirdi.

Enerji adası nedir?

İspanya ve Portekiz'in genellikle bir enerji adasında olduğu söylenir. İspanya, Fransa'ya elektrik kablolarıyla bağlı ancak bu kanallardan akabilen elektrik hacmi, Almanya ile komşuları arasında hareket edebilenin çok küçük bir kısmıdır. Portekiz ise tamamen İspanya'ya bağımlı.

Enterkonektör olarak bilinen kanallar, günlük olarak güç sistemlerinin dengelenmesine yardımcı olur ve krizler sırasında acil enerji kaynakları olarak hizmet verir. Rystad'a göre elektrik kesintisi sırasında Fransa, kesintinin Orta Avrupa'ya yayılmasını önlemek için bu hatları kesti. Bu durum İspanya'nın elektrik açığını daha da kötüleştirdi ve Portekiz'i daha da sıkıştırdı. Durum istikrara kavuşunca Fransa İspanya'ya elektrik ihracatını yeniden başlattı ve bu da ülkenin şebekesini yeniden çalıştırmasına yardımcı oldu. İber Yarımadası kıtanın geri kalanına daha iyi bağlanmış olsaydı, güç kaybını daha hızlı telafi edebilirdi.

Santi, kesintinin ardından bağlantıların iyileştirilmesine yönelik çeşitli projelerin hız kazanmasının muhtemel olduğunu söyledi ve İspanya'da 2035 yılına kadar tamamlanması planlanan nükleer santrallerin aşamalı olarak kapatılmasının ertelenmesi ya da iptal edilmesi yönündeki baskının artabileceğini sözlerine ekledi.

Bu yenilenebilir enerji için bir gerileme mi olacak?

Avrupa ülkeleri, şebekelere ve bataryalar gibi diğer ilgili altyapılara ve hızlı bir şekilde yararlanılabilecek başka enerji kaynaklarına daha fazla harcama yapmadıkları takdirde, daha fazla yenilenebilir enerji ve ekonomilerin elektrifikasyonuna yönelik çabaların tehlikeye gireceğinin farkına varıyor. Yenilenebilir enerjiyi yönetmek için daha fazla düşünmek ve para harcamak gerekecek çünkü bu kaynakların ürettiği güç rüzgar ve güneşle birlikte azalıp çoğalıyor. Bir araştırma kuruluşu olan Bruegel'de kıdemli bir araştırmacı olan Georg Zachmann, emisyonları azaltmaya atıfta bulunarak, “Net sıfırın peşinde koşmak elektrik kesintilerine yol açmak zorunda değil” dedi.