Türkiye hayvancılıkta üretmeden tüketiyor: Meralardaki mülkiyet sorunu çözülmeli

Türkiye, gıda güvenliğinden bölgesel kalkınmaya kadar birçok alanda stratejik öneme sahip olan hayvancılık sektöründe derin yapısal sorunlarla karşı karşıya. İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı kapsamlı rapor, son 13 yılda hayvancılıkta üretim yerine ithalata dayalı bir modelin tercih edildiğini ve bu yapının artık sürdürülemez hâle geldiğini gözler önüne seriyor.

İSO tarafından 30’a yakın ilde yapılan saha çalışmaları, üretici görüşmeleri ve küresel sektör verileriyle hazırlanan rapor, sadece mevcut sorunların değil, geleceğe dair politika önerilerinin de altını çiziyor. Raporun ana mesajı net: Türkiye, hayvancılığı stratejik bir sektör olarak yeniden tanımlamak ve yönetmek zorunda.

Raporun tanıtım toplantısında konuşan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan da bu çerçevede, “Sürdürülebilir gelecek ve devletlerin stratejik bağımsızlığı açısından tarım ve hayvancılığın çok boyutlu bir politika alanı olarak tanımlanması kaçınılmaz. Bu rapor sadece bir durum tespiti değil, aynı zamanda ortak akıl ve somut aksiyon planlarıyla yeni bir başlangıç” değerlendirmesini yaptı.

10 yılda 10,6 milyar dolar ithalat, 8,88 milyar dolar destek

Rapora göre Türkiye, 2010'dan bu yana canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı için toplamda 10,6 milyar dolar harcadı. Aynı dönemde hayvancılık sektörüne verilen desteklerin karşılığı ise 8,88 milyar dolarda kaldı. Bu rakamlar, üretimden uzaklaşıp dışa bağımlı hâle gelmiş bir modelin çarpıcı yansıması niteliğinde.

İSO Başkanı Bahçıvan, “Bu tablo, üretim yerine ithalata dayalı bir modelin sürdürülebilir olmadığını açıkça ortaya koyuyor. Bu topraklar, kendi yemini üretip kendi hayvan varlığını besleyebilecek kapasiteye sahip. Ancak bunu sağlayacak yapılar yeterince güçlü değil” dedi.

Meralar etkin kullanılmıyor, veri yetersizliği büyük engel

Türkiye’nin geniş mera varlığına rağmen hayvancılıkta verimliliğin düşük seyretmesi, en önemli yapısal sorunlardan biri olarak dikkat çekiyor. Meraların mülkiyet sorunları nedeniyle etkin şekilde kullanılamadığı belirtilen raporda, hayvanlarla meralar arasındaki bağın kopmuş olması da vurgulanıyor.

Bahçıvan, “Hayvanlar ile meralar arasındaki irtibat kopmuş bulunuyor. Bu nedenle meralardaki mülkiyet sorunları çözülerek etkin bir şekilde kullanılmalarının önü mutlaka açılmalıdır” ifadelerini kullandı.

Öte yandan veri eksikliği, sektörün planlanabilirliğini de ciddi şekilde zorluyor. Bahçıvan, “Türkiye'nin, artık tarımla ilgili, hayvan varlığından ekilen araziye ve çıkan ürüne kadar tüm noktalarında çok daha güven veren bir veri setine ihtiyacı vardır. Veri setinin eksikliği ne yazık ki sorunlara teşhis koymayı, sağlıklı çözüm üretmeyi ve dahası gelecek planı oluşturmayı zorlaştırıyor” dedi.

Organize aile işletmeciliği önerisi

İSO raporunda çözüm olarak “Organize Aile İşletmeciliği Hayvancılık Modeli” öne çıkarılıyor. Dağınık, ölçek ekonomisine uygun ve bölgesel koşullara entegre edilmiş aile işletmelerinin yaygınlaştırılması, sektörü yeniden ayağa kaldırabilecek ana yapı olarak sunuluyor.

Bahçıvan da bu öneriyi destekleyerek, “Hayvancılığın geleceği, küçük ölçekli ama örgütlü, yerel ama verimli, geleneksel ama teknolojik altyapıya entegre bir modelle mümkün olabilir. Hayvancılık bir yaşam tarzıdır. Üretici kırsalda yaşamalı, işinin başında olmalı” diye konuştu.

Küçükbaş ve hindi eti stratejik hale gelmeli

Rapora göre Türkiye, kırmızı et tüketiminde büyükbaş hayvana aşırı yüklenmiş durumda. Tüketimdeki yüzde 39’luk pay, gelişmiş ülkelerdeki yüzde 25’lik ortalamanın oldukça üzerinde. Bu oran, hem maliyet hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından ciddi sorunlara yol açıyor.

Bahçıvan, “Küçükbaş et tüketimini artırmak artık bir tercih değil, zorunluluktur. Coğrafi ve iklimsel avantajlarımızı etkin kullanmak, daha düşük maliyetli ve çevre dostu bir üretim modeline geçmek zorundayız” dedi.

Raporda ayrıca hindi etinin üretim ve tüketim potansiyelinin yeterince kullanılmadığı, kamu destekleri ve farkındalık kampanyalarıyla bu alanın geliştirilebileceği ifade ediliyor.

Küresel hayvancılık dönüşüyor, Türkiye yerinde sayıyor

İSO raporu dünya verilerini de içeriyor. 2023’te dünya çapında et tüketiminin yüzde 37’si tavuk, yüzde 36’sı domuz, yüzde 20’si sığır etinden sağlandı. En büyük üretici ülkeler ABD, AB, Brezilya ve Çin olurken, 2030’a kadar et tüketiminin yüzde 14 artması bekleniyor.

Süt üretiminde ise Türkiye, son 20 yılda Çin ve Pakistan’la birlikte en büyük artışı yakalayan ülkelerden biri. Ancak bu büyüme, planlı ve sürdürülebilir bir yapıya dönüştürülemediği sürece risk barındırıyor.

Tarım, hayvancılık ve sanayi bir arada düşünülmeli

Bahçıvan’a göre, tarım, hayvancılık ve sanayi artık ayrı alanlar olarak değil, entegre bir sistemin parçaları olarak değerlendirilmek zorunda. “Tarım, hayvancılık ve sanayi arasında daha fazla entegrasyon sağlamak milletimizin refahını artırmak açısından önemli. Daha çevreci, daha verimli ve organize bir yapıya geçiş yalnızca ekonomik değil; aynı zamanda gelecek nesiller için gıda güvenliğini teminat altına almanın da en güçlü yoludur” dedi.