Trump Putin’e fırsat mı kazandırdı?

Yaklaşık iki hafta önce ABD Başkanı Donald Trump'ın Ukrayna'da 30 günlük ateşkes çağrısı yapması ve Rusya'yı yeni yaptırımlarla tehdit etmesi Avrupalı liderlerin yüreğine su serpti. Ancak pazartesi günü Vladimir Putin ile yapılan telefon görüşmesi bu umutları bir anda söndürdü. Putin ile iki saat süren görüşmesinin ardından Trump sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada Ukrayna ve Rusya'nın ateşkes için “derhal müzakerelere başlayacağını” söyledi ancak büyük olasılıkla ABD olmadan. Herhangi bir yaptırım tehdidi, zaman çizelgesi talebi ya da Rus lider üzerinde bir baskı söz konusu değil.

Trump yaptırım uygulamak istemiyor

Trump, Putin'le görüşmesinin ardından Avrupalı liderlerle temasa geçti ancak daha şimdiden bazı hükümetler hayal kırıklıklarını dile getirmeye başladı. AB liderleri Aylardır Putin'i barışa yaklaştırmayı başaramayan Trump'ın savaşı sona erdirme çabalarından geri adım atarak Ukrayna ve müttefiklerini kendi başlarına bırakmasından korkuyorlar. Bloomberg’e konuşan ve adının açıklanmasını istemeyen Avrupalı bir yetkili, liderlerin Trump'ın diplomatik çabalardan uzaklaşmasından korktuğunu söyledi. Bir başka yetkili ise Trump'ın daha fazla yaptırım uygulamak istemediğini açıkça ortaya koyduğunu ve ateşkes önerisinden geri adım attığını belirtti. 

“Putin ordusuna zaman kazandırdı”

German Marshall Fund'ın Washington'daki Geostrategy North programının genel müdürü Kristine Berzina, “Bugün, Putin'in kendisine ve ordusuna daha fazla zaman kazandırdığı çok daha uzun vadeli bir senaryoya geri döndüğümüzü hissediyoruz. Putin kendine daha fazla fırsat kazandı ve ateşkes ve çözüm her zamankinden daha uzak görünüyor” değerlendirmesini yaptı. 

ABD'nin tutumu konusundaki kafa karışıklığını arttıran Trump, pazartesi günü yaptığı açıklamada ABD'nin çatışmadan çekilmediğini ancak çekilip çekilmemeyi düşündüğünü ve hatta çekileceği belli bir çizgi olduğunu söyledi. Ayrıca Rusya'ya daha fazla yaptırım uygulanmasını ya da Ukrayna'ya yeni silah sevkiyatı yapılmasını göz ardı etmedi ancak her ikisini de yapmak istemediğini açıkça belirtti. Trump Beyaz Saray'da yaptığı açıklamada, “Bence bir şeyler olacak ve eğer olmazsa ben geri çekileceğim ve onlar da devam etmek zorunda kalacaklar. Bu bir Avrupa meselesi. Avrupa'ya ait bir durum olarak kalmalıydı” dedi. 

Karmaşık sonuç Trump'ın artan siyasi zorluklarını daha da artırıyor. Seçim kampanyasını Avrupa ve Orta Doğu'ya hızla barış getirme ve gümrük vergileri yoluyla Amerikan ekonomisini yeniden yapılandırma ve canlandırma vaatleri üzerine kuran Trump'ın her iki çabası da jeopolitik ve ticaretin karmaşık ve öngörülemez gerçeklerine takılmış durumda.

Çatışmayı sona erdirmedeki rolü belirsiz

Trump'ın pazartesi günü yaptığı yorumlar, gazetecilere “Putin ve ben bir araya gelene kadar hiçbir şey olmayacak” dediği geçen haftaya kıyasla çatışmaya ve çatışmayı sona erdirmedeki rolüne ilişkin daha kararsızdı. Ayrıca ABD'nin “Rusya ve Ukrayna arasında barışı sağlamaya kararlı olduğunu” söylemişti. Hatta Trump, Putin'le yüz yüze görüşmek için Orta Doğu turunu İstanbul'a kaydırmaya hazır olduğunu bile söylemişti. Ancak Rusya Türkiye'ye düşük seviyeli bir heyet gönderdi ve Trump görüşmelere katılmadı. Görüşmelerde Rus ve Ukraynalı yetkililer esir takası konusunda anlaştılar ancak Moskova'nın Şubat 2022'deki geniş çaplı işgalinden bu yana yaptıkları ilk doğrudan görüşmelerde başka bir ilerleme kaydedemediler.

Trump'ın acil ateşkes talebini kabul eden Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Putin görüşmesinden önce ve sonra ABD lideriyle görüştü ve Rusya'nın çatışmaları durdurmaması halinde daha güçlü yaptırımlarla karşı karşıya kalacağını söyledi. Ancak Trump Zelenskiy için “anlaşması kolay biri değil” dedi.

Putin Soçi'de gazetecilere yaptığı açıklamada telefon görüşmesinin samimi ve çok faydalı olduğunu söyledi ve ikilinin Rusya'nın gelecekte olası bir barış anlaşması için Ukrayna ile bir memorandum üzerinde çalışacağı konusunda anlaştıklarını ifade etti. Ayrıntı vermeyen Putin, “Bizim için asıl önemli olan bu krizin temel nedenlerini ortadan kaldırmaktır” dedi.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde Rusya ve Avrasya kıdemli uzmanı olan Maria Snegovaya, Putin'in bakış açısına göre bunun “mevcut haliyle Ukrayna devletinin varlığını” da içerdiğini söyledi. Snegovaya, “Rusya kendisini müzakerelere açık olarak sunuyor ve ABD hükümetini kızdırmamak için ABD'nin çabalarını kamuoyu önünde memnuniyetle karşılıyor. Ancak pratikte, ilk pozisyonuna sıkı sıkıya bağlı kalıyor” ifadelerini kullandı. 

Beklenmedik bir başka hamleyle Trump, Vatikan'ın barış görüşmelerine ev sahipliği yapmaya istekli olduğunu da söyledi. Beyaz Saray'da kendisine yeni göreve gelen Papa 14. Leo'nun Ukrayna'ya barış getirmeye yardımcı olup olamayacağı sorulan Trump, “Bunu istiyorum” dedi. Başkan, Putin'in barış istediğine inanıp inanmadığı sorulduğunda da aynı yanıtı verdi.

Atlantik Konseyi Avrasya Merkezi Kıdemli Direktörü ve ABD'nin eski Ukrayna Büyükelçisi John Herbst, Başkan'ın bunu kullanmaya hazır olması halinde ABD'nin Rusya üzerinde önemli bir kozu olduğunu söyledi. Washington, yardım ya da satış şeklinde “Ukrayna'ya önemli miktarda askeri tedarik için hat oluşturabilir” ve daha sert yaptırımlar uygulayabilir.

Pazartesi günkü telefon görüşmesi öncesinde Trump'ın müttefiki olan ABD Senatörü Lindsey Graham yaptırım paketi için destek toplayarak Putin'e Rusya'nın cezalandırılması için iki partiden de geniş destek sinyali verdi. Çoğunluk Lideri John Thune pazartesi günü yaptığı açıklamada Senato'nun Rusya'ya yönelik bir yaptırım tasarısının hazır olduğunu söyledi. Thune, “Eğer Beyaz Saray daha sert yaptırımların gerekli olduğu sonucuna varırsa biz buradayız” dedi.