Trump’ın yeni tarifeleriyle ticarette yeni dönem
Donald Trump’ın küresel ithalat vergileri, Perşembe günü Washington saatiyle 00.01’de yürürlüğe girerek ABD’nin tarifelerini son yüzyılın en yüksek seviyesine çıkardı. Başkan Trump’ın aylar süren tehdit ve geri adımlarla şekillendirdiği yeni gümrük tarifeleri, sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik hedefleri de içeren bir ticaret savaşının habercisi olarak yorumlanıyor.
Yeni tarifeler, Başkan’ın geçen hafta duyurduğu son rejim versiyonu için tanınan yedi günlük sürenin dolmasıyla birlikte uygulamaya kondu. Bu süreçte birçok ülke Washington’a lobicilik yaparak tarifelerden muaf tutulmaya çalıştı ancak çabalar sonuçsuz kaldı.
İsviçre Cumhurbaşkanı Karin Keller-Sutter, Trump’ın en sert vergilerinden kaçınmak için yaptığı son girişimde başarısız oldu ve Çarşamba günü Washington’dan ülkesine döndü. Önemli bir çip ihracatçısı olan Tayvan da tarife oranını düşürme girişiminde başarılı olamadı.
Ticaret düzeninde kırılma
Trump’ın kararları, onlarca yılda kurulan uluslararası ticaret düzenini sarsıyor. Washington merkezli Sidley Austin hukuk bürosundan ticaret avukatı Ted Murphy, yeni tarifeleri “yeni bir ticaret düzeninin şafağı” olarak niteledi. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü kıdemli uzmanı Chad Bown ise mevcut durumu “ticaret meraklıları için bile inanılmaz karmaşık” olarak tanımladı.
Karşılıklı tarifeler, ABD ile yeni anlaşmalar yapmış olan Avrupa Birliği ve Japonya gibi ekonomilerde dahi vergi oranlarını artırıyor. Çin, bu uygulamanın dışında tutuldu çünkü Çin ile ABD arasındaki ticaret savaşı ateşkesi 12 Ağustos’ta sona erecek.
Meksika, yeni tarifelerin 90 gün süreyle ertelenmesini kabul etti ancak Kanada’ya uygulanan yüksek vergiler çoktan yürürlüğe girdi. Trump ayrıca ilaç, tüketici elektroniği ve diğer bazı sektörlere yönelik ek tarifeler açıklayacağını belirtti. Çip ithalatına yüzde 100 vergi getirmeyi planladığını ifade etti ancak uygulama tarihi henüz belli değil. ABD’ye yatırım yapan şirketler için istisnalar getirilmesi de gündemde.
Ticaret politikasında jeopolitik araç
Yeni tarife rejimi, Trump’ın Hindistan’a yönelik yaptırımları artırmasının hemen ardından geldi. Başkan, Hindistan’ın Rusya’dan petrol almasına karşılık olarak tarifeleri bir ceza mekanizması olarak kullandı. Bu adım, ticaret politikasının yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik amaçlarla da kullanıldığını açıkça ortaya koyuyor.
Bu, Trump’ın ABD Gümrükleri’ne kapsamlı karşılıklı tarifeler uygulama talimatı verdiği ikinci dönem oldu. Başkan Nisan ayında da benzer bir düzenlemeyi yürürlüğe sokmuş, ardından kısmen askıya almıştı. 2 Nisan’da ilan edilen “kurtuluş günü” tarifelerine kıyasla bu son uygulamalar daha düşük oranlar içeriyor olsa da, ABD’nin efektif gümrük tarifesi onlarca yılın en yüksek seviyesine çıkmış durumda.
İsviçre en çok etkilenenlerden biri
Son anda tarifelerden kaçmaya çalışan İsviçre, yüzde 39’luk oranla gelişmiş ülkeler arasında en yüksek tarifeye maruz kalan ülkelerden biri oldu. İlaç, değerli metaller ve saat ihracatında güçlü bir aktör olan ülke, başlangıçta sadece yüzde 10’luk bir tarife bekliyordu. Ancak Trump’ın müzakerecileri bu oranı kabul etmedi.
Keller-Sutter, bu hafta Washington’da ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile görüşse de, ticaret görüşmelerinin başındaki Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer ve Ticaret Bakanı Howard Lutnick ile bir araya gelemedi. Keller-Sutter, X’te yaptığı paylaşımda, “ABD ile İsviçre arasındaki ikili iş birliği, tarife durumu ve uluslararası meseleleri” görüştüklerini belirtti.
ABD’de dışişleri bakanları genellikle ticaret müzakerelerinde yer almıyor. Bu da görüşmenin siyasi sembolizm taşıdığına işaret ediyor.
Yeni rejim yürürlükte, belirsizlik sürüyor
Yeni gümrük tarifesi rejimi yürürlüğe girerken, ABD’nin ticaret ortakları uygulamaya nasıl adapte olacaklarını değerlendirmeye başladı. Tarife oranlarının düşürülmesine yönelik yeni anlaşmaların mümkün olup olmadığı ise belirsizliğini koruyor.
Trump, uyguladığı tarifelerin ABD’ye “trilyonlarca dolar kazandırdığını” savunuyor ve ticaret anlaşmaları sayesinde ABD’nin yeniden “zengin bir ülke” haline geldiğini iddia ediyor. Pantheon Macroeconomics’in bu haftaki verilerine göre ABD, temmuz ayında yaklaşık 30 milyar dolar gümrük ve tüketim vergisi topladı. Bu, 2024 ortalamasının (aylık 8 milyar dolar) neredeyse dört katı.
ABD Gümrük ve Sınır Koruma Kurumu’na göre, Perşembe günü saat 00.01’den itibaren gümrükten geçen tüm mallar yeni tarifelere tabi olacak. Ancak aynı kurumun açıklamasına göre, 00.01 öncesinde yola çıkmış ve 5 Ekim’e kadar ABD’ye ulaşacak mallar bu yeni oranlardan muaf tutulacak.
Arnold & Porter hukuk bürosundan eski ABD ticaret yetkilisi Lynn Fischer Fox’a göre, 7 Ağustos’ta ya da sonrasında uçak, kamyon veya trenle gelen tüm mallar yeni tarifelere tabi olacak. Örneğin, 7 Ağustos’ta İsviçre’den havalanan bir kargo uçağı aynı gün ABD’ye ulaştığında bu kapsamda değerlendirilecek.
Asya gibi daha uzak bölgelerden gelen ürünler ise, eğer 7 Ağustos’tan önce yola çıkmışlarsa ve yolculuklarının son aşamasındalarsa, 5 Ekim’e kadar daha düşük tarife oranlarıyla ABD’ye giriş yapabilecek.
