Trump’ın sürekli ertelediği gümrük tarifelerine dair bilinmesi gerekenler

Başkan Donald Trump, ABD'nin en büyük üç ticaret ortağın Meksika, Çin ve Kanada’dan gelen malları hedef almakla tehdit ederek gümrük vergilerini küresel ekonomik düzeni yeniden şekillendirmenin bir yolu olarak kullanmaya çalışıyor. Bu üç ülke birlikte ABD’ye giren ürünlerin üçte birinden fazlasını oluşturuyor. Trump'ın Kanada ve Meksika'ya yönelik gümrük vergilerini birkaç kez tehdit etmesi, ilerletmesi ve sonra geri çekmesi kafa karıştırıcı eylemlerdi. Trump dün, Kanada ve Meksika'dan gelen çoğu ürüne gümrük vergisi koyduktan iki gün sonra, bunların çoğunu askıya aldı.

Başkan, ilk döneminde imzaladığı ticaret anlaşması olan ABD-Meksika-Kanada Anlaşması kuralları çerçevesinde ticareti yapılan ürünlerin, birkaç gün önce uygulamaya koyduğu yüzde 25'lik katı gümrük vergilerinden kaçınmasına izin vereceğini söyledi. Başkan gümrük vergilerinin ABD fabrikalarına yardımcı olabileceğini ve hükümet için gelir yaratabileceğini savundu. Ancak son dönemde attığı adımlar Amerika'nın en büyük ticaret ortaklarıyla diplomatik ilişkilerini etkiledi, piyasaları altüst etti ve ABD ürünlerine karşı misillemelere neden oldu.

Gümrük tarifeleri nedir? Nasıl işlerler? Ve bunların bedelini gerçekten kim ödüyor? Cevaplar her zaman basit veya açık değil. Ayrıca bunlara cevap verebilmek için üretim, ticaret ve tedarik zincirlerinin nasıl işlediğini anlamak gerekiyor.

Tarifeler nedir ve nasıl çalışır?

Tarife, diğer ülkelerden ithal edilen ürünlere uygulanan bir devlet ek ücretidir. Tarifeleri anlamak üretim, ticaret ve tedarik zincirlerinin nasıl işlediğini ve maliyetlerin yol boyunca nasıl oluştuğunu anlamak anlamına gelir. Amerikan mağazalarında satılan ayakkabıların neredeyse tamamı başka ülkelerden geliyor ve son zamanlarda ithalat pazarın yüzde 95'inden fazlasını oluşturuyor. Amerika Birleşik Devletleri için Çin, tüm ayakkabı ithalatının yarısından fazlasını üreten baskın kaynak olmaya devam ediyor.

Üretim süreci, işçilerin spor ayakkabıları bir araya getirdiği Çin fabrikalarında başlıyor. Ürün bir ABD limanına ulaştığında, ithalatçı şirket genellikle ABD Gümrük ve Sınır Koruması'na tarife ödemelerini yapmak için lisanslı bir gümrük komisyoncusu ile çalışır. Çin'den gelen tipik bir çift ayakkabıya zaten yüzde 20 gümrük vergisi uygulanıyordu. Trump göreve geldiğinden bu yana yüzde 20 ek gümrük vergisi getirdi.

Gümrük vergilerini kim öder?

Tarifeler doğrudan bir ülkeye mal ithal eden şirketler tarafından ödenir. Çin, Meksika ve Kanada hükümetleri Trump'ın yeni gümrük tarifeleri kapsamında ABD hükümetine herhangi bir ödeme yapmayacaktır. Tarifelerin maliyeti, şirketlerin ve ülkelerin nasıl tepki verdiğine bağlı olarak değişebilir. Örneğin Trump ilk döneminde Çin'e gümrük vergisi uyguladığında, ekonomik araştırmalar şirketlerin gümrük vergisi maliyetlerinin çoğunu Amerikalı tüketicilere yansıttığını ortaya koydu. Tarifelerin maliyeti, şirketlerin ve ülkelerin nasıl tepki verdiğine bağlı olarak değişebilir. Örneğin Trump ilk döneminde Çin'e gümrük vergisi uyguladığında, ekonomik araştırmalar şirketlerin gümrük vergisi maliyetlerinin çoğunu Amerikalı tüketicilere yansıttığını ortaya koymuştu.

Daha geniş anlamda, ticaret politikası uzmanlarının çoğu Trump'ın ek gümrük vergilerinin maliyetini büyük olasılıkla Amerikan ekonomisinin üstleneceği konusunda hemfikir. Bu birkaç şekilde gerçekleşebilir:
 

• Yüksek ithalat maliyetlerini dengelemek için perakendeciler genellikle fiyatları artırarak yükü tüketicilere yansıtıyor. Sonuç olarak, tüketiciler tarifenin büyük bir kısmını ödemiş oluyor.
• İthal malzeme kullanan Amerikan şirketleri ve imalatçıları da daha yüksek maliyetlerle karşılaşmakta ve maliyeti müşterilerine yansıtmadıkları sürece kar marjlarını düşürüyorlar.
• İthalata gümrük vergisi uygulamak aynı zamanda ABD dolarının değerini de artırabilir. Bu durum tarifelerin etkisinin bir kısmını dengelese de Amerikan ihracatını daha pahalı ve daha az rekabetçi hale getirir. Sonuç olarak, ABD'li ihracatçılar zarar görebilir.
• Tarifeler yabancı şirketleri ve hükümetleri de etkileyebilir. Yabancı üreticiler bazen fiyatlarını indirebilir ve daha düşük karları kabul edebilirler.

Trump'ın mevcut gümrük vergileri ne durumda?

Salı günü, Trump yönetimi tarafından yayınlanan idari emirlere göre Meksika, Kanada ve Çin'den ithal edilen mallara yönelik yeni vergiler yürürlüğe girdi. Ardından Trump kısa bir süre içinde Kanada ve Meksika'ya yönelik gümrük vergilerinin birçoğunu askıya aldı. Çin'den gelen tüm ürünler, Trump'ın ilk döneminde Çin'e uyguladığı gibi önceden var olan vergilerin üzerine yüzde 20 ek gümrük vergisine tabi. Kanada ve Meksika'dan gelen malların çoğu yüzde 25 gümrük vergisine tabiydi. Bu tarifeler aslında şubat ayının başında yürürlüğe girecekti ancak Trump bunları bir ay erteledi, yürürlüğe girmelerine izin verdi ve ardından askıya aldı.

Trump ne yapmaya çalışıyor?

Trump gümrük vergilerini çok amaçlı bir araç olarak tanımladı. Yönetimi de bunu savunuyor:
 

• Kanada, Meksika ve Çin'e yönelik gümrük vergisi tehditleri, Amerika'nın en büyük ticaret ortaklarını ABD'ye uyuşturucu ve göçmen akışını engellemeye zorlamak için bir sopa.
• Çelik, alüminyum ve bakır üzerinde bekleyen vergiler, savunma için önemli olan yerli sanayileri korumanın bir yolu iken, otomobiller üzerindeki vergiler kritik bir üretim tabanını destekleyecektir.
• Yeni karşılıklı gümrük tarifeleri sistemi, Amerika'nın dünyanın geri kalanı tarafından kandırılmasını engellemenin bir yolu.
• Ayrıca gümrük vergilerinin ABD'ye çok az maliyet yükleyeceğini ve hükümetin vergi indirimleri ve harcamalar için ve hatta federal bütçeyi dengelemek için kullanabileceği büyük miktarlarda gelir elde edeceğini savunuyor.

Trump yönetimi Kanada ve Meksika'ya yönelik gümrük vergileri için farklı gerekçeler öne sürdü. Başkan Yardımcısı JD Vance ve Ticaret Bakanı Howard Lutnick gibi bazı Trump yetkilileri, gümrük vergilerinin özellikle fentanil olmak üzere yasadışı uyuşturuculara yönelik baskıları teşvik etmeyi amaçladığını söyledi. Ancak Trump fabrikaların Kanada ve Meksika'dan ABD'ye taşınmasını istediğini de söyledi. Salı günü sosyal medyada yaptığı bir paylaşımda da ABD bankalarının Kanada'da iş yapmasının engellendiğini, Kanada bankalarının ise “Amerikan pazarına akın ettiğini” söyledi.

Diğer ülkeler nasıl tepki verdi?

Trump'ın gümrük vergilerinin salı günü yürürlüğe girmesinden birkaç dakika sonra Çin Maliye Bakanlığı ABD'den ithal edilen tavuk, buğday, mısır ve pamuğa yüzde 15, diğer tarım ürünlerine ise yüzde 10 gümrük vergisi getirdi. Kanada 20,5 milyar dolar değerinde ürüne yüzde 25 gümrük vergisi getirdi.

Bu gibi misilleme gümrük vergileri ABD'li çiftçilere, imalatçılara ve diğer Amerikalı ihracatçılara büyük olasılıkla zarar verebilir. Vergiler açıklandığında konuşan Kanada Başbakanı Justin Trudeau da, “Şimdi sert bir şekilde karşılık verme ve Kanada ile yapılacak bir kavganın kazananı olmayacağını gösterme zamanıdır” dedi. Trudeau, Trump'a hitaben “Siz çok zeki bir adamsınız. Ama bu yaptığınız çok aptalca bir şey” diye ekledi. 

Meksika, iki düzineden fazla kartel lideri olduğu iddia edilen kişiyi ABD'de yargılanmak üzere göndermeyi kabul ederek ve fentanil laboratuarları ile ABD sınırına asker göndererek gümrük vergilerini savuşturmak için büyük bir çaba sarf etti. Tüm bunlara rağmen gümrük vergileri salı günü gece yarısından sonra yürürlüğe girdi. Ardından perşembe günü gümrük vergileri askıya alındı. Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum sosyal medyada “Başkan Donald Trump'a çok teşekkürler. Mükemmel ve saygılı bir görüşme gerçekleştirdik” yazdığı bir paylaşım yaptı.

Tüketici fiyatları üzerindeki etkisi ne olabilir?

Trump'ın gümrük vergileri, ABD'nin çok çeşitli mallarının başlıca tedarikçileri olan ülkeleri hedef alıyor. Amerikalı aileler için bunun muhtemel sonucu market reyonlarında, araba bayilerinde, elektronik mağazalarında ve pompada daha yüksek fiyatlar olacaktır. Çoğunluğu Meksika'dan ithal edilen taze ürünler, alışveriş yapanların fiyatlarda bir artış fark edebileceği ilk kategorilerden biri. Diğer ürünlerin yanı sıra Meksika avokadoları, domatesleri ve çilekleri için bu durum birkaç hafta içinde gerçekleşebilir.

Fiyat artışları başta bira ve tekila olmak üzere içki reyonlarını da vurmaya hazırlanıyor. ABD Tarım Bakanlığı'na göre 2023 yılında ABD'nin Meksika'dan yaptığı tarımsal ithalatın yaklaşık dörtte üçü sebze, meyve, içecek ve damıtılmış alkollü içkilerden oluşuyordu. Mevcut stoklar nedeniyle ya da şirketlerin gümrük vergilerinin geçici olacağını düşünmesi halinde otomobil gibi dayanıklı tüketim mallarında fiyatların yükselmesi daha uzun sürebilir. Trump, diğer ekonomik faydalarla karşılaştırıldığında fiyat artışlarının asgari düzeyde kalacağını savundu. Başkan salı günü Kongre'de yaptığı konuşmada, “Biraz rahatsızlık olacak ama biz bunu sorun etmiyoruz. Çok fazla olmayacak” dedi.