Trump’ın gümrük vergileri ABD’nin Brexit’i mi?

İngiltere, ABD Başkanı Donald Trump'ın gümrük vergilerini şaşkınlıkla izledi. Ne de olsa ülke, 2016 yılında Avrupa Birliği'nden ayrılma yönünde oy kullandığında benzer bir ekonomik izolasyon deneyine girişmişti. Brexit referandumundan yaklaşık dokuz yıl sonra, ülke hala bunun maliyetiyle hesaplaşıyor. Trump, ABD'nin etrafına duvarlar örmek için benzer bir oyun kitabını kullanırken, bu deneyimden çıkan dersleri aniden yeniden gündeme geldi. Eleştirmenler bir zamanlar Brexit'i İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde bir Batı ülkesinin kendi kendine verdiği en büyük ekonomik zarar olarak tanımlamıştı. Şimdi Atlantik'in öte yakasında da bu tanımın karşılığı alınıyor olabilir.

Trump'ın geçen hafta tahvil piyasalarının isyanı karşısında gümrük vergilerinin bir kısmını aniden geri çekmesi bile, kısa ömürlü bir başbakan olan Liz Truss'un piyasaları korkutan radikal vergi indirimlerinden geri adım atmak zorunda kaldığı İngiltere'yi hatırlattı. Onun yanlış denemesi, İngiltere'nin dünyanın en büyük ticaret bloğunu terk etme kararıyla başlayan politikalar döngüsünün doruk noktasıydı.

ABD ile bağlarını koparacak mı?

Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Yardımcılığı yapmış olan İngiliz diplomat Mark Malloch Brown, “Bir bakıma Brexit'in en kötü miraslarından bazıları hala sürüyor” dedi. İngiltere'nin şimdi Avrupa ile ticari bağlarını yeniden inşa etmek ya da Trump'ın Amerika'sı ile bağlarını korumak arasında zor bir seçimle karşı karşıya olduğunu söyledi. “Temel sorun en büyük ticaret ortağımızla aramızdaki anlaşmazlık olmaya devam ediyor” diyen Malloch Brown, ‘Eğer Birleşik Krallık artık ABD ile çalışamayacağı için Avrupa'nın kucağına düşerse, bu sadece yarım bir zafer olur’ diye ekledi.

Trump 2016'da Brexit'in ateşli bir savunucusuydu ve Brexit ile yürüttüğü siyasi hareket arasında açık paralellikler kurdu. Başlangıçta İngiltere'ye Avrupa Birliği'nden daha düşük gümrük vergileri uyguladı ve bazıları bunu İngiltere'nin ayrılma kararının bir ödülü olarak değerlendirdi. Brexit'in İngiliz ekonomisi üzerindeki etkisi artık çok fazla tartışılmıyor ancak etkilerini corona virüs pandemisi, Ukrayna'daki savaş ve şimdi de Trump'ın gümrük tarifelerinin yol açtığı sonraki şoklardan ayırmak zaman zaman zor oldu.

Ticaret hacmi yüzde 15 daha düşük

Hükümetin Bütçe Sorumluluk Ofisi, İngiltere'nin genel ticaret hacminin, Avrupa Birliği'nde kalması durumunda olacağından yaklaşık yüzde 15 daha düşük olduğunu tahmin ediyor. Uzun vadeli verimlilik ise Avrupa ile olan ticari engeller nedeniyle olması gerekenden yüzde 4 daha düşük. Verimlilikteki düşüş Brexit'ten önce de geriliyordu ancak Avrupa'dan kopuş, özel yatırımları soğutan belirsizlik tohumları ekerek sorunu daha da derinleştirdi. Referandum ile Britanya'nın Ocak 2020 sonunda resmen ayrılması arasındaki yıllar, çıkış koşullarına ilişkin tartışmalarla felç oldu.
Brexit'in olmadığı bir Britanya'yı temsil etmek üzere karşılaştırılabilir ekonomilerden oluşan bir sepet kullanan John Springford'un modeline göre 2022 yılının ortalarında Britanya'daki yatırımlar Brexit olmasaydı olması gerekenin yüzde 11 altındaydı. Londra'daki bir düşünce kuruluşu olan Avrupa Reformu Merkezi'nde çalışan Springford'a göre mal ticareti yüzde 7, gayrisafi yurtiçi hasıla ise yüzde 5,5 daha düşüktü.

Trump’ın eylemleri onlarca ülkeyi etkiliyor

Trump çeşitli gümrük vergileri uygulayarak, bunları iki katına çıkararak ve ardından durdurarak daha da fazla dalgalanmaya yol açtı. Trump'ın eylemleri elbette başta ABD ve Çin olmak üzere onlarca ülkeyi etkiliyor. Şimdiden resesyon ve yeni bir enflasyon dalgası tahminleri yapılıyor.

Brexit ve sonrasında yaşananların hem ekonomik hem de siyasi birçok ikinci dereceden etkisi oldu. Truss'ın İngiltere'nin durgun ekonomisini canlandırmak için borçla finanse edilen vergi indirimleri planı, yatırımcıların önerilerinden geri adım atmasıyla İngiliz devlet tahvillerinin satışını tetikledi. Amerikan tahvillerinde benzer bir satış geçen hafta başladı ve ABD için geniş kapsamlı sonuçlar doğurdu. Tahvil faizlerinin yükselmesi hükümetler üzerinde baskı yaratır çünkü bu, borç almak için daha fazla ödeme yapmaları gerektiği anlamına gelir. Satışlar aynı zamanda istikrarı da bozar çünkü bir ülkenin kredi itibarı hakkında daha derin endişelere işaret eder.

Yatırımcılar da şüphe kaldı

İngiltere örneğinde, kredi krizi korkusu Truss'ı vergi indirimlerini rafa kaldırmaya zorladı ve kısa süre sonra da koltuğunu kaybetti. Bu durum piyasaları sakinleştirse de yatırımcılar arasında İngiltere hakkında bir şüphe kalıntısı bıraktı. Mortgage oranları aylarca yüksek kaldı. Yatırımcılar arasındaki bu ürkeklik, İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves'in ekonomiyi canlandırmak için daha cesur önlemler almasını engelledi. Başbakan Keir Starmer geçen hafta, Truss'ın serbest piyasa deneyinin geri tepmesini gerekçe göstererek hükümetin kendi koyduğu mali kısıtlamaları gevşetmeyi reddetti. Malloch Brown, “Bu kadar muhafazakar bir şansölyeye sahip olmamızın nedeninin Truss ile yaşadığımız deneyim olduğunu düşünüyorum” dedi. 

İngiltere'nin aksine, ABD hala dünyanın varsayılan para birimi olan dolara sahip ve geçen haftaya kadar hazine tahvilleri yatırımcılar için bir sığınak olmaya devam etti. Ancak ekonomistler her ikisinin de Trump yönetiminde daha fazla baskıya maruz kalacağını tahmin ediyor. London Business School'da ekonomi profesörü olan Richard Portes, “İnsanlar artık politika tutarsızlığına ve politika sorumsuzluğuna karşı çok daha duyarlı” diye konuştu.

Diplomasideki etkisini de azalttı

Brexit aynı zamanda İngiltere'nin diplomasi sahnesindeki etkisini de azalttı ki bu etkiyi Starmer'ın Avrupa ve ABD arasında köprü olma çabalarıyla yeni yeni telafi etmeye başladı. Trump'ın Amerika'nın NATO'nun güvenlik şemsiyesi olma rolünden çekilmesi Britanya'yı Avrupa'ya daha da yakınlaştırdı. Ancak Britanyalılar hala Brexit'in mirasıyla boğuşuyor. Örneğin Avrupa Birliği ile imzalanacak bir savunma anlaşması, Fransa'nın Brexit müzakerelerinden kalma balıkçılık hakları konusunda İngiltere'nin taviz vermesini talep etmesi nedeniyle gecikiyor.

Analistlere göre Brexit'in en uzun süreli etkisi siyaset üzerinde olmuş olabilir. Yıllar süren sert tartışmalar Muhafazakar Parti'yi böldü ve radikalleştirdi. 2010'dan 2024'e kadar iktidarda olan Muhafazakar Parti, Brexit'in arkasındaki koalisyonu yansıtan göç ve ticaret politikaları ile yönetildi. Bazı Brexit yanlıları Britanya'nın düşük vergili, az düzenlenmiş, serbest ticaret yapan bir ülke olması vizyonunu öne çıkardılar. 

Brexit'in destekçileri projeyi, küreselleşen ekonominin yol açtığı sorunları çözecek sihirli bir değnek olarak sattılar bu, Trump'ın gümrük vergilerinin kamu kesesine bir nimet ve küresel ticaretin adaletsizliklerine bir çare olacağı iddialarından farklı değil. Uzmanlar her iki durumda da böyle her derde deva bir çözümün mevcut olmadığını söylüyor.