Trump çip kontrollerini pazarlığa açmak istiyor

ABD'de Donald Trump yönetimi, yapay zeka teknolojilerinde küresel erişimi sınırlayan eski Başkan Joe Biden dönemine ait ihracat düzenlemesinde köklü değişiklikler yapmayı değerlendiriyor. ABD Ticaret Bakanlığı’nın Ocak ayında yürürlüğe koyduğu ve 15 Mayıs’ta şirketler için bağlayıcı hâle gelecek olan düzenleme, dünya ülkelerini çip erişiminde üç katmana ayırıyordu.

Söz konusu düzenleme, “Yapay Zeka Yayılımı Çerçevesi” adını taşıyor ve gelişmiş yapay zeka çiplerine erişimi, müttefiklerle sınırlı tutarak Çin gibi ülkeleri dışarıda bırakmayı amaçlıyor. Katmanlı sistemde ABD müttefikleri sınırsız çip alabilirken, yaklaşık 120 ülke kota sınırına tabi tutuluyor; Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkeler ise çip erişiminden tamamen men ediliyor.

Ancak Trump yönetimi, bu sistemi kaldırarak çip ihracatını hükümetler arası lisans anlaşmalarına dayalı bir yapıya dönüştürmeyi planlıyor. Bu sistem, çiplere erişimi ABD’nin dış ticaret pazarlıklarında daha etkili bir koz hâline getirebilir. Ticaret Bakanı Howard Lutnick, mart ayında yaptığı bir açıklamada, ihracat kontrollerini doğrudan ticaret müzakerelerine entegre etmek istediklerini söylemişti.

Trump döneminin Ticaret Bakanı Wilbur Ross, “Katmanların kaldırılması yönünde bazı görüşler var. Hâlâ üzerinde çalışılıyor" dedi. Yeni sistemin, Trump’ın bire bir ülke anlaşmalarına dayalı ticaret stratejisiyle daha uyumlu olduğu değerlendiriliyor.

Gündemdeki bir diğer değişiklik ise lisans istisnasının eşik değerinin düşürülmesi. Mevcut kurala göre, Nvidia’nın H100 çiplerinden yaklaşık 1.700 adede kadar olan siparişler için sadece bildirim zorunluluğu bulunuyor. Trump yönetimi, bu sınırın 500 H100 çipine düşürülmesini değerlendiriyor.

Uzmanlar, bu değişikliklerin kuralları daha güçlü ancak daha karmaşık hâle getirebileceğini belirtiyor. Oracle yöneticisi Ken Glueck, “İsrail ve Yemen’in aynı katmanda yer alması gibi örnekler mevcut sistemin mantıksızlığını ortaya koyuyor" diyerek sistemin yeniden gözden geçirilmesini destekliyor.

Sektör temsilcileri ise ihracat kısıtlamalarının, özellikle ikinci katmandaki ülkelerde, Çin’in regülasyonsuz ve ucuz alternatiflerine yönelimi artırabileceği uyarısında bulunuyor. Nitekim yedi Cumhuriyetçi senatör, Nisan ayında Ticaret Bakanı Lutnick’e bir mektup göndererek mevcut düzenlemenin geri çekilmesini istemişti.

ABD’nin yapay zeka çiplerine yönelik kontrol politikası, yalnızca teknolojik üstünlüğü değil, aynı zamanda jeopolitik pazarlıkları da etkileyecek önemli bir araç olmaya doğru ilerliyor.