Suriyeli mülteciler Almanya ekonomisini nasıl canlandırıyor?

Diar Khal, 12 yaşında Suriye'deki iç savaştan kaçtıktan ve Türkiye’de üç yıl zorlu işlerde çalıştıktan sonra 2014’te Almanya’ya gitti. O zamanlar Almanya hakkında bildiği tek şey Mercedes-Benz’in burada üretildiğiydi. Ancak aradan on yılı aşkın zaman geçtikten sonra Khal, artık akıcı bir şekilde Almanca konuşuyor, sanayi kenti Mannheim’da yaşıyor ve mültecilerin Almanya’daki bürokratik süreçlerde yolunu bulmasına yardımcı olan bir mobil uygulama geliştiren girişiminde 15 kişiye tam zamanlı istihdam sağlıyor. Bu Almanya’da göç tartışmalarının hararetli ortamında sıkça göz ardı edilen bir başarı hikayesi.

2024’te 83 bin Suriyeliye Alman vatandaşlığı

Geçen yıl 83 binden fazla Suriyeli Alman vatandaşlığına geçti; bu sayı diğer tüm gruplardan açık ara fazla. 2013 ile 2019 arasında Almanya’ya gelen sığınmacıların yaklaşık üçte ikisi ise şu anda çalışıyor. İş bulma oranları, ülke ortalamasının sadece 9 puan gerisinde. Devlet destekli Çalışma Araştırmaları Enstitüsü'nden Herbert Brücker’a göre krizin başladığı dönemde bu kişilerin yarısının bile çalışıyor olması başarı sayılacaktı, çünkü uyum sürecinde ciddi engeller vardı. Brücker, “Başlangıçta önemli maliyetler var” dedi ancak mülteciler çalışmaya başladığında artık kamu maliyesine yük olmaktan çıkıyorlar. Bu nedenle Brücker, “Bardağın yarısından fazlası dolu diyebiliriz” diye ekledi. 

Hatta Alman Ekonomi Uzmanları Konseyi üyesi Martin Werding’e göre göçmenler bu bardağı sürekli yeniden doldurabilir. Werding’in tahminine göre mevcut göç oranıyla, her yeni gelen kişi gelecek yıllarda devlet bütçesine yıllık ortalama 7 bin 100 euro (yaklaşık 8.300 dolar) katkı sağlayacak. Bu da yılda yaklaşık 3 milyar euro eder. Bunun temel nedeni, göçle birlikte genç vergi mükelleflerinin işgücüne katılması ve emeklilik yükünün daha geniş bir nüfusa yayılması. Werding, “Bu tartışma fazla kutuplaşmış durumda. Demografik açıdan göç olmazsa olmaz” dedi. 

Avrupa’daki göç krizinin merkez üssü

Almanya, on yıl önce dönemin Başbakanı Angela Merkel’in Suriye ve diğer çatışma bölgelerinden gelenleri ülkeye davet etmesiyle birlikte Avrupa’daki göç krizinin merkez üssü haline geldi. Bu adım, halen bölge genelinde yankıları süren ve aşırı sağcı popülistlerin İtalya’dan İngiltere’ye kadar siyasi düzeni sarsmasına yol açan bir tepkiyi tetikledi. 26 yaşındaki Khal, “İlk geldiğimde ortam çok daha hoşgörülüydü” dedi. Düsseldorf’ta doktor olan bir erkek kardeşi, Stuttgart’ta yakında öğretmenliğe başlayacak bir kız kardeşi var. Ancak artık yabancılar artan sosyal harcamalar ve konut sıkıntısı gibi sorunların suçlusu ilan ediliyor. Yaşlanan nüfusu nedeniyle Almanya’nın iş gücünü koruyabilmek için göçe ihtiyacı var. Düşünce kuruluşu DIW’ye göre yılda 400.000 yeni insan, yani Bonn’un nüfusundan fazla. Ancak ülke, sığınmacıların potansiyelinden yararlanmak yerine, ilk etapta onlara çalışma izni vermedi bu da önemli becerilerin boşa gitmesine neden oldu.

Alman yetkililerin yaptığı başka bir hata da mültecileri kırsal bölgelere yerleştirmek oldu. Bu bölgelerde konutlar ucuz ve erişilebilir olsa da çoğu zaman yüksek işsizlik oranları nedeniyle uyum süreci daha zor hale geliyor. Yine de buralarda bile başarı hikayeleri var. Örneğin Ryyan Alshebl. Suriye’deki Dürzi azınlığa mensup 31 yaşındaki Alshebl, Beşar Esad’ın ordusuna alınmaktan korktuğu için 2015’te ülkesinden kaçtı. Almanya’ya geldikten iki yıl sonra yaklaşık 8.000 kişilik Althengstett kasabasında belediyede staj yapmaya başladı ve 2022’de vatandaşlık aldı. Ertesi yıl ise yakınlardaki daha küçük Ostelsheim kasabasının belediye başkanı seçildi.

Yeni gelen mülteciler genellikle travma, yetersiz Almanca bilgisi ve iş becerisi eksikliği gibi zorluklarla mücadele ediyor. Khal’ın da durumu böyleydi; Suriye’den kaçtıktan sonra gençliğinin başlarında Türkiye’de ailesine destek olmak için çalıştı. Almanya’ya geldiğinde okulda zorlandı ve depresyonla mücadele etti. Ancak dil eğitimi ve yeni gelenlere sağlanan diğer devlet destekleri, sosyal harcamalarda kesintilerle birlikte giderek baskı altına giriyor. Almanya ve dünya genelinde insani yardım sağlayan Hristiyan yardım kuruluşu Johanniter’e göre halkın göçe bakışı da giderek sertleşiyor. Kriz yönetimi uzmanı Anne Ernst,  “2015’te destek olağanüstüydü ama artık insanlar zaman ve para bağışlamaya daha az istekli” dedi. 

Almanya Başbakan Friedrich Merz, kaçak göçü azaltma vaadiyle göçmen karşıtı duyguları yatıştırmaya çalıştı. Sınırlarda kontrolleri sıkılaştırdı, bir mahkeme kararına rağmen sığınmacıların ülkeye girişini engelledi. Polonya da buna kendi sınır önlemleriyle yanıt vererek Avrupa dayanışmasını zorladı. Temmuz ayında Alman milletvekillerine konuşan ülkenin İçişleri Bakanı Alexander Dobrindt, “Göç dalgasını tersine çeviriyoruz” açıklaması yaptı.

Merz, bu stratejinin aşırı sağcı ve göç karşıtı Almanya için Alternatif (AfD) partisinin daha da güçlenmesini engelleyeceğini savunuyor. AfD, şu anda Bundestag’daki en güçlü ikinci parti ve iktidardaki muhafazakar blokla arayı hızla kapatıyor. Ancak bu önlemlerin göçü azaltma ya da AfD’yi zayıflatma konusunda ne kadar etkili olduğu konusunda ciddi şüpheler var.