Starlink’in önündeki zorluklar SpaceX'in değerini düşürebilir

Başka gezegenlere yerleşmek ucuz olmayacaktır. Bu nedenle Elon Musk, SpaceX'te daha düşük maliyetli roketler geliştirmek için yola çıktıktan sonra, kırsal kesimde yaşayanlara geniş bant internet erişimi satmak için Starlink adlı bir uydu ağı kurarak bu roketlerle para kazanmaya karar verdi. Geçen yıl sosyal paylaşım ağı X'te “Starlink, insanlığın Mars'a ulaşması için ödediğimiz paradır” diye yazdı.

Starlink'in kaydettiği ilerleme çok çarpıcı. Mart ayında, hizmete başladıktan beş yıldan kısa bir süre sonra, 5 milyon müşteriye ulaşarak, önceki uydu iletişim şirketleri Viasat ve Hughes'un pazarını ikiye katladı. Starlink'e yönelik olumlu beklentiler, yatırımcıların SpaceX'e para pompalamaya hevesli olmalarının başlıca nedenlerinden biri. Aralık ayında içeriden hisse satışıyla değeri 350 milyar dolara ulaşan şirket, dünyanın en değerli özel şirketi haline geldi.

Tesla gibi etkilenir mi?

Musk'ın elektrikli otomobil üreticisi Tesla'nın hisseleri, satışların düşmesi ve Trump yönetimindeki rolü ve Avrupa'daki sağcı milliyetçileri kucaklaması nedeniyle kamuoyunda oluşan öfkeyle aralık ayı ortasında ulaştığı rekor seviyeden yüzde 55 oranında düşmüş olsa bile, bu değerleme bu yıl ikincil piyasalarda büyük ölçüde sabit kaldı. Ancak bazıları SpaceX'in de bir hesaplaşmayla karşı karşıya kalabileceğinden korkuyor; Starlink'in getirisi yatırımcıların bahsettiği kadar yüksek değil. Tesla'da olduğu gibi, bu kısmen Musk'ın büyük vizyonuna ne kadar inandıkları ve finansalları göz ardı etmeye ne kadar istekli oldukları ile ilgili bir soru. Bağımsız telekom danışmanı Tim Farrar Forbes'a verdiği demeçte, “İster inanın ister inanmayın, robotları, sürücüsüz arabaları, Mars'taki şehri ya da yapay zeka planları hakkında şapkadan tavşan çıkarmaya devam ediyor. Ancak Starlink'in bugünkü haliyle ve gelecekteki büyümesine ilişkin makul görüşün bu tür bir değerlemeyi destekleyeceğini sanmıyorum” dedi. 

Roketler heyecan verici olabilir ancak uzaya kargo fırlatma pazarı çok büyük değil, yılda 10 milyar ila 15 milyar dolar arasında. Kârlar da çok iyi değil. Ancak telekom başka bir hikaye. SpaceX, Starlink ile yılda 1 trilyon doların üzerinde bir pazardan pay almaya çalışıyor.

Harvard uzay gözlemcisi Jonathan McDowell'a göre SpaceX, alçak Dünya yörüngesinde hızla 7.100 uydudan oluşan bir takımyıldız inşa etti. Bu gezegenin etrafında dönen tüm aktif uzay araçlarının yüzde 62'si demek. Starlink, uçaklara ve gemilere internet erişimi sunarak ve güvenli iletişim ve gözetleme yetenekleriyle geliştirilmiş Starshield adlı askeri bir versiyonu satarak bunlardan para kazanıyor. Ayrıca kapsama alanı dışı bölgelerde acil cep telefonu hizmeti sağlamak için AST SpaceMobile ve Globalstar gibi şirketlerle rekabet ediyor. Ancak en büyük fırsat, araştırma şirketi Quilty Space'in bu yıl Starlink gelirinin yüzde 63'ünü oluşturmasını beklediği bir pazar olan yüksek hızlı konut internet erişimi.

Mali verilerini paylaşmıyor

SpaceX mali verilerini paylaşmıyor ama Quilty Space'in kurucusu Chris Quilty, Starlink'in 2025'te gelirini yüzde 58 artırarak 12,3 milyar dolara çıkaracağını ve böylece 11 haneli rakamlara ulaşan en hızlı işletmelerden biri olacağını tahmin ediyor. Forbes'a verdiği demeçte “Bu şaşırtıcı rakamlar” dedi. SpaceX Başkanı Gwynne Shotwell geçen yılın sonlarında Starlink'in kâra geçtiğini söylemişti.

Uzun süredir Tesla'da çalışan Adam Jonas'ın başını çektiği Morgan Stanley analistleri, önlerinde çok daha büyük hedefler olduğuna inanıyor: 2030 yılında SpaceX'in 65 milyar dolar gelir ve 16 milyar dolar net gelir elde edeceğini ve Starlink'in bu gelirlerin sırasıyla yüzde 72 ve yüzde 82'sini oluşturacağını öngörüyorlar. Ayrıca, yatırımcıların Adobe ve Intuitive Surgical gibi büyük, hızlı büyüyen halka açık şirketlere verdikleri katsayılara bakıldığında, SpaceX'in 2026 yılına kadar büyüme beklentilerinin mevcut 350 milyar doların iki katı kadar bir değerlemeyi haklı çıkarabileceğini savundular.

Önündeki zorluklar

Ancak bu yükseliş havası Starlink'in karşı karşıya olduğu bazı zorlu tavanları görmezden geliyor. Uyduları nüfusun yoğun olduğu bölgelerde çok sayıda internet müşterisine hizmet verme kapasitesine sahip değil ve kırsal bölgelerde yüksek fiyatları ödeyebilecek nüfus sınırlı. Starlink henüz Afrika ve Asya'daki birçok ülkede faaliyete geçmedi ancak buralardaki refah eşitsizliği şu anda hizmet verdiği pazarların çoğundan daha kötü ve daha yüksek fiyatlar talep edebileceği daha zengin ülkelerde genişlemek için fazla yer kalmayabilir. Bu arada, rakip milyarder Jeff Bezos'un Amazon'u da dahil olmak üzere rakip hizmetler piyasaya sürülüyor. Avrupa ticaret birliği Eurospace'in ekonomistlerinden Pierre Lionnet Forbes'a yaptığı açıklamada, “Değerleme, bugün bildiğimiz takımyıldızın teknik gerçekleriyle tutarlı değil” dedi.

Starlink uydularının müşterilere gönderdiği sinyalleri bir el fenerinin ışını gibi düşünün. Bir uydu Dünya'ya ne kadar yakınsa, o kadar dar olur ve belirli bir alana daha fazla ışının sığmasını sağlar. Şu anda Starlink bu kadar çok sayıda uyduyu yönetemiyor. Farrar'ın tahminlerine göre Starlink'in yeni müşterileri bekleme listesine aldığı bölgelerdeki veriler, kilometrekare başına yalnızca bir ila iki müşteriye hizmet verebileceğini gösteriyor. SpaceX, uydularının irtifasını düşürmek ve daha geniş bir radyo frekansı yelpazesi kullanmak için yetkililere başvurdu ve muhtemelen buna karşı çıkılacak.

SpaceX, halen geliştirilmekte olan mega roketi Starship tarafından fırlatılmak üzere tasarlanan daha büyük V3 uydularıyla da performansta büyük gelişmeler vaat ediyor. Şirket bu uyduların V2 mini uydularına kıyasla kullanıcılara 10 kat daha fazla veri gönderebileceğini söylüyor. Ancak bunun kilometrekare başına 10 kullanıcı yoğunluğuna izin verdiğini varsaysak bile, kentsel alanlarda pek çok müşteri için uygun olmayacaktır. Örneğin New York'ta Starlink, 8 milyonluk bir şehirde belki de 7.000 haneye hizmet verebilecek. Elbette paranın olduğu yer şehirler. Lionnet, Starlink'in hizmet verdiği 125 ülke ve bölgede rakiplerinin yanı sıra hizmeti karşılayabilecek gelire sahip kişilerin dağılımına dayanarak, Starlink için maksimum adreslenebilir pazarın 15 ila 20 milyon müşteri olduğunu tahmin ediyor.

Birçok ülkede henüz onay alamadı

SpaceX, başta Hindistan olmak üzere bir dizi ülkede hizmete başlamak için henüz onay almış değil. Ancak Lionnet 1,4 milyarlık dünya lideri nüfusuna rağmen bu ülkedeki fırsatların sanıldığından daha sınırlı olduğunu söylüyor. Lionnet, Hindistan'daki hanelerin yalnızca yüzde 3'ünün gelirinin yılda 35.000 doların üzerinde olduğunu belirtiyor. Lionnet, “Starlink'in Hindistan'daki erişimini artırma fırsatı sadece halihazırda internete erişimi olmayan yüzde 3'lük bir kesim için söz konusu,ki bu da muhtemelen küçük bir kesimi oluşturuyor. Oldukça büyük ama oyunun kurallarını değiştirecek düzeyde değil” dedi.

Washington vs. dünya

SpaceX, Trump yönetimi altında potansiyel olarak milyarlarca dolarlık yeni federal sözleşmeler kazanacak gibi görünüyor. Bu SpaceX'in Biden yönetimi altında dışarıda bırakıldığı kırsal internet erişimini artırmak için milyarlarca federal sübvansiyona erişimi de içerebilir. Quilty Space'in tahminlerine göre ABD hükümeti Starlink'in 2024'teki gelirinin yaklaşık dörtte birini oluşturuyor.

Ancak Starlink, Musk'ın Trump ile olan bağları ve yönetimin savunma ve ticaret konusundaki izolasyonist tutumu nedeniyle uluslararası alanda milyarlarca dolarlık iş kaybetme riskiyle de karşı karşıya. ABD'nin gümrük tarifelerine tepki olarak Kanada'nın Ontario eyaleti, uzak ev ve işyerlerini yüksek hızlı internete bağlamak için Starlink ile yaptığı 68 milyon dolarlık sözleşmeyi iptal etti. İtalya, Ukrayna'nın Starlink'e erişimini kesme tehditleri nedeniyle oluşan öfke nedeniyle, güvenli hükümet iletişimi için 1,5 milyar dolarlık potansiyel bir anlaşmaya ilişkin görüşmeleri durdurdu.

Bu gerilim, Starlink'e ayak uydurmakta zorlanan rakipler için bir nimet olabilir ve Musk ve ABD'ye aşırı bağımlı olmamak için Tayvan ve Avrupa Birliği gibi daha fazla hükümete kendi uydu takımyıldızlarını fırlatma konusunda ilham verebilir. OneWeb LEO uydu ağını işleten Eutelsat'ın hisseleri, AB'nin Ukrayna'daki Starlink'in yerini alması için kendisine başvurmasıyla bu yıl yükseldi. Fransız şirket Starlink yerine İtalyan sözleşmesini alabilir. Eski tüfek sabit uydu şirketleri SES ve Viasat'ın da Starlink'in yerini almak üzere Avrupa hükümetleriyle görüşmeler yaptığı bildiriliyor.

Çin en az üç alternatif takımyıldızı üzerinde çalışıyor. Bunlardan en gelişmişi olan devlete ait SpaceSail, 2030 yılına kadar 15 bin uzay aracına ulaşması planlanan takımyıldızından 90 uyduyu fırlattı ve uluslararası alanda faaliyet göstermek için agresif bir şekilde çalışıyor. Şirket, Musk ve Starlink'in siyasi sorunlarla karşılaştığı üç ülkede hizmet sunmak için anlaşmalar imzaladı: Brezilya, Kazakistan ve Malezya.

Ancak en büyük ticari tehdit, Kuiper adı verilen 3 bin 200 uydudan oluşan bir takımyıldızı planlayan Amazon'dan gelebilir. Gelir açısından dünyanın en büyük ikinci şirketi olan Amazon, projeye ayıracak benzersiz bir finansal güce sahip olmanın yanı sıra AWS veri depolama işini yer altyapısı için kullanma ve hükümet ve ticari müşterilere çapraz satış yapma becerisine de sahip. İlk 27 uydunun bu hafta United Launch Alliance roketiyle fırlatılması planlanıyor.