Portekiz'de aşırı sağ yükseldi, sol parti çöktü

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında Bulgaristan'ın ardından son 10 yılda en çok seçime giden ikinci ülke olan Portekiz'de sandıktan yine siyasi istikrar sağlayacak bir sonuç çıkmadı. Yaklaşık bir yıldır ülkeyi yöneten Sosyal Demokrat Parti (PSD) ve Hristiyan Demokratların (PP-CDS) ittifakından oluşan AD oylarını artırsa da 230 sandalyeli Meclis'te tek başına iktidara gelecek çoğunluğu elde edemedi. İçişleri Bakanlığının açıkladığı resmi olmayan seçim sonuçlarına göre AD, 14 ay önce yapılan son seçimlerde yüzde 28,85 oy oranı ile sahip olduğu 80 milletvekili sayısını yüzde 32,1 oranla 86'ya çıkardı.

AD lideri PSD'nin Genel Başkanı ve görevdeki Başbakan Montenegro, partisinin seçim merkezi olarak kullandığı Lizbon'daki bir otelde yaptığı konuşmada, "Halk bu başkanı istiyor başkasını istemiyor" dedi. Bir kez daha azınlık hükümetini deneyeceğinin işaretini veren Montenegro, aşırı sağcı Chega ile anlaşma yapmayacağını, hükümet kurabilmesi için diğer siyasi partilerden "sonuçlardan ders çıkarmalarını ve sorumlu davranmalarını beklediğini" söyledi.

Sosyalist Parti lideri Santos istifasını açıkladı

Seçimlerden öne çıkan diğer başlıklar ana muhalefetteki sol görüşlü Sosyalist Parti'nin (PS) oy oranında yaşadığı çöküş ve aşırı sağın yükselişine devam etmesi oldu. Şu anda Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı olan Antonio Costa'nın PS'den ayrılmasının ardından Ocak 2024'te Portekiz'de solcu partinin başına geçen Pedro Nuno Santos, alınan seçim yenilgisi sonrası istifa kararı aldığını duyurdu. "Sol için zor ve sıkıntılı zamanlar yaşanıyor" diyen Santos, partiyi genel kurula götürüp, iç seçim yapılacağını ve kendisinin aday olmayacağını açıkladı.

Santos, "Bu hükümeti desteklemek benim görevim değil ve bu rolün Sosyalist Parti'ye de düşmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bu seçimleri biz kışkırtmadık, ancak kazanmak istedik. Portekiz halkı açıkça konuştu ve tarihimiz boyunca her zaman yaptığımız gibi Portekiz halkına saygı duyuyoruz. Luis Montenegro, Portekiz halkının bu seçimlerde kendisine duyduğu güveni nasıl onurlandıracağını bilsin" şeklinde konuştu.

Ülkede 2015 ile 2022 yılları arasında iktidarda olan, 2022'deki seçimde 120 milletvekili çıkararak tek başına iktidara gelen PS, büyük bir çöküş yaşadı. PS'nin son seçimlerde yüzde 28 oy oranı yüzde 23,38'e gerilerken, 78 olan milletvekili sayısı da 58'e düştü.

Aşırı sağcı Chega'dan tarihi seçim zaferi

• Portekiz'de 48 yıl süren diktatörlük döneminin sona erdiği 25 Nisan 1974'teki Karanfil Devrimi'nin ardından ülke demokrasi tarihinde ilk kez, aşırı sağcı bir siyasi parti ülkeyi yönetmeye aday bir siyasi güç haline geldi.
• Sadece 6 yıllık bir siyasi geçmişi olan Chega (Yeter), 2024'te büyük bir yükselişe geçerek yüzde 18'e çıkardığı oy oranını bu seçimlerde 22,56'ya kadar yükselterek, PS ile aynı sayıda (58) milletvekili çıkardı.
• Chega lideri Andre Ventura, seçim sonucunu değerlendirdiği konuşmasında, "Ülkeye 1974'ten beri yaşanmamış bir şeyi duyurabiliriz: Chega ikinci büyük parti oldu. Henüz seçimleri kazanmadık ama tarih yazdık. Bu gece biz de zafer kazandık" dedi.
• Ventura, "Portekiz'de 50 yıllık iki partili siyasi dönemi öldürdüklerini ve artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını" savundu.
• Son seçimlerde 5 milletvekili olan aşırı sol görüşlü Sol Blok (BE) partisi, bu seçimde sadece 1 milletvekili çıkardı.
• BE lideri ve partisinden seçilen tek milletvekili olan Mariana Mortagua, solun büyük bir yenilgi aldığını vurgulayarak, "Bu yenilgiyi alçakgönüllülükle ve açıklıkla kabul etmek önemli. BE'nin bu sonuçlarını yarını inşa etmek için düşünmesine olanak tanıyacağımı garanti ediyorum" ifadelerini kullandı.
• Seçim sonuçlarının resmileşmesinin ardından Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa'nın tüm siyasi partilerin liderlerini tek tek kabul edip, hükümeti kurma görevini seçimden birinci parti çıkan AD lideri Montenegro'ya vermesi bekleniyor.
• Portekiz'de, AD'nin lideri ve Başbakan Montenegro aile şirketiyle bağlantılı olarak hakkında çıkan yolsuzluk iddialarının ardından Meclis'te güvenoyu alamamış, ülkede 11 Mart'ta hükümetin düşmesi sonucu erken seçim kararı alınmıştı.
• Portekiz halkının çözüm bekleyen öncelikli sorunları, diğer AB ülkelerine oranla düşük asgari ücret ve emekli maaşları, konut krizi ve sağlık başta olmak üzere kamusal hizmetlerdeki eksikliklerin yarattığı sosyal zorluklar olarak sıralanıyor.

İçişleri Bakanlığının 230 sandalyeli Meclis'te yurt dışından gelen oylara göre belirlenecek 4 eksikle açıkladığı ve henüz resmi olmayan seçim sonuçları şöyle:

Demokratik İttifak (AD) 86, Sosyalist Parti (PS) 58, Chega 58, Liberal İnisiyatif (LI) 9, Özgür (L) 6, Üniter Demokratik Koalisyon (CDU) 3, Azorlar adasındaki Demokratik İttifak (AD) 3, Sol Blok (BE) 1, Portekiz Doğa ve Hayvan Korumacı Parti (PAN) 1, Halk İçin Birlikte (JPP) 1.