Polonya'nın Elon Musk’ı: Rafal Brzoska

Elon Musk'ın ABD hükümetinin verimliliğini artırma girişimini başlattığı gibi Polonya'nın başbakanı da ülkesinin deregülasyon hamlesine öncülük etmesi için Avrupa lojistiğinde devrim yaratan yerel bir milyardere başvurdu. Eleştirmenlerin başlangıçta mayıs ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde puan toplamak için bir hile olarak gördükleri bu fikir, InPost’un kurucusu Rafal Brzoska'nın yönetiminde ciddi bir işe dönüştü. Başbakan Donald Tusk bu hafta bürokrasiyi azaltacak ilk yasa paketini açıklayacak.

Brzoska Bloomberg News'e verdiği demeçte, “Tabandan gelen deregülasyon muazzam bir enerji yarattı. Eğer politikacılar uzmanları ve vatandaşları dinlerse, sistemin dışından fikirlerle gelen, özel komiteler gerektirmeyen ve hızlı bir şekilde uygulanabilen bu Polonya modeli diğerleri için de çok ilginç olabilir” dedi. 

230 mevzuat değişikliği önerdi

Brzoska yöneticiler, akademisyenler ve eski kamu görevlilerinden oluşan bir ekiple 230 mevzuat değişikliği önerdi. Ayrıca Lehçe adı “Kontrol Ediyoruz” anlamına gelen ve insanların fikirlerini ekledikleri ve en çok istedikleri kural değişikliklerini oyladıkları bir web sitesi oluşturdu. 48 yaşındaki Brzoska servetini, müşterilerin teslimatlarının ulaşması için genellikle saatlerce beklediği e-ticaretteki bir zayıflıktan yararlanarak inşa etti. Polonya'dan İngiltere'ye, Fransa'ya ve Avrupa'nın başka yerlerine yayılan 7,5 milyar dolarlık InPost şirketi bunun yerine 7/24 çalışan otomatik kargo makinelerinden oluşan bir ağ kurdu. Bu makineler müşterilerin siparişlerini almalarına ve istedikleri zaman paket göndermelerine olanak sağlıyor.

Deregülasyon ekibi 30 tematik bölüme ayrılıyor. Önerileri hükümet tarafından inceleniyor ve hükümet beğendiği planları onay için parlamentoya gönderiyor ya da küçük kuralları değiştirmek için kararnameler çıkarıyor. Brzoska daha işin başında, panelinin çalışanlara zarar verecek değişiklikleri takip etmeyeceğine karar vererek, Musk'ın ABD yönetimi genelinde yaptığı toplu işten çıkarmalar ve bütçe kesintileri ve şeffaflık adına ABD'nin dünyaya yaptığı insani yardımlardaki keskin kesintilerle arasındaki farkın altını çizdi.

Verimliliği artırmak, vergileri basitleştirmek

Brzoska'nın ekibinde yer alan eski bir banka ve medya yöneticisi olan Wojciech Kostrzewa, kilit girişimler arasında adalet sisteminin verimliliğini artırmak, vergileri basitleştirmek ve ülkenin kömürden uzaklaşmasını iş dünyası için daha kabul edilebilir hale getirmek olduğunu söyledi. Ülkenin jeopolitik konumundan kaynaklanan fikirler de var. Bu fikirler arasında, komşu ülke Ukrayna'daki savaş nedeniyle askeri harcamalarını artıran NATO üyesi için özel şirketlerin savunma girişimlerinde yer almasının kolaylaştırılması da yer alıyor. Kostrzewa verdiği bir röportajda “Bu proje ender rastlanan bir fırsat penceresi açtı. Önümüzdeki yıllarda ekonomimizi şekillendirebilecekken bu heyecanı boşa harcayamayız” dedi. 

Polonya halihazırda bürokrasi listelerinde Avrupa'daki emsallerini geride bırakarak nispeten iyi bir performans sergiliyor. Dünya Bankası grubunun yaptığı bir anket, Polonya hükümetinin düzenlemeleriyle uğraşmanın üst düzey yönetimin zamanının yüzde 7,7'sini aldığını gösterdi.

Sekiz yıllık hırçın milliyetçi iktidarın ardından rekor katılımın gerçekleştiği 2023 parlamento seçimleri öncesinde özel sektör Tusk'ı büyük ölçüde destekledi. Avrupa Birliği ile bağları yeniden kurma ve bloğun yardımlarının kilidini açma konusunda başarılı olsa da, girişimcilere yardımcı olmak için fazla bir şey yapmadı.

Bu durum, ABD Başkanı Donald Trump'ın Musk'ı Devlet Verimlilik Dairesi'nin başına getirmesiyle değişmeye başladı. Tusk, şubat ayında ülkenin 800 milyar dolarlık ekonomisini canlandırma programını sunarken Brzoska'dan bürokrasinin azaltılmasına yardımcı olmasını istedi. Başbakan birkaç hafta içinde Polonya'da halihazırda faaliyet gösteren iki ABD firması olan Google'ın ana şirketi Alphabet ve Microsoft yöneticileriyle bir araya geldi. Tusk kamu düzeninde daha fazla ekonomik milliyetçilik çağrısında bulunurken, bu ay partisi ve koalisyon ortakları serbest meslek sahiplerinin sağlık masraflarını düşürmek için bir yasa çıkardı.

Tusk'ın müttefiki Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski, Polonya'nın bir sonraki cumhurbaşkanı olmak için önde gelen aday. Ancak anketlere göre 18 Mayıs'taki oylamada oyların yüzde 50'sinden fazlasını kazanması pek olası değil ve iki hafta sonra ikinci tura kalması gerekiyor. Orada, daha düşük vergi ve daha az iş denetimi vaatleriyle girişimcileri cezbeden iki muhafazakar politikacıdan biriyle karşılaşacak.

Varşova Üniversitesi'nde siyaset bilimci olan Anna Materska-Sosnowska, deregülasyonun zaman alacağını, bu nedenle seçim üzerindeki etkisinin sınırlı olabileceğini söyledi. Materska-Sosnowska, “Brzoska'ya başarılar diliyorum ancak koalisyon ortaklarının farklı çıkarları ve düzenlemelerin karmaşıklığı göz önüne alındığında, hızlı bir uygulama beklemiyorum” dedi. Brzoska doğru yapıldığı takdirde, deregülasyon girişiminin ülke içindeki iş algısını iyileştirmek gibi olumlu zincirleme etkileri de olabileceğini söyledi.