Petrol piyasası İran-ABD çatışmasını nasıl okudu?
İran’ın Pazartesi günü Katar’daki ABD hava üssüne füze fırlatmaya başlaması, petrol piyasasında klasik bir senaryoyu bozmaya yetti. Jeopolitik gerilimlerin artışı genelde fiyatları yükseltse de bu kez durum farklı gelişti. Brent petrol, saldırının ardından yalnızca yedi dakika içinde düşüşe geçti; 20 dakika içinde yüzde 3’lük kayıp yaşandı. Gün sonunda düşüş yüzde 7,2’ye ulaştı ve Brent, varil başına 71,48 dolara gerileyerek son üç yılın en sert günlük düşüşünü kaydetti.
Bu alışılmadık tepkinin arkasında ise açık kaynak istihbaratına ve sosyal medya hesaplarına dayalı hızlı analiz vardı. Tüccarlar, saldırının önceden bilindiğini ve sembolik olduğunu değerlendirerek piyasadan çıkma kararı aldı.
“Bu filmi daha önce izledik”
Onyx Capital Group analisti Jorge Montepeque, saldırı başlar başlamaz “Her şey organize edildi, üssün boş olduğunu 18 Haziran’dan beri biliyoruz” mesajını paylaştı. Bu ifadeler, piyasa aktörlerinin süreci önceden okuduğunun bir göstergesiydi.
Petrol ticaretiyle uğraşan profesyoneller, sosyal medya, OSINT (açık kaynak istihbaratı) hesapları ve uydu görüntülerine odaklanarak saldırının etkisini analiz etti. Özellikle Katar’daki Al Udeid hava üssüne ait görüntüler, ABD’nin uçaklarını önceden çektiğini gösterdi. Bu da İran’ın füzelerle verdiği yanıtın sembolik olduğu görüşünü güçlendirdi.
Piyasalar sembolik tepkileri satın almadı
Enerji danışmanlığı şirketi Rystad’a göre İran, yurtiçinde işleyemediği ham petrolü ihraç ederek sevkiyatını artırdı. Bu durum, piyasaların krize rağmen tedariki sürdürme kapasitesini de gösteriyor. Geçen hafta İsrail’in İran’daki gaz tesislerine düzenlediği saldırı sonrasında petrol fiyatları önce yüzde 5,5 yükselmiş, ancak Tahran’ın barış sinyalleri vermesiyle bu artış hızla geri alınmıştı.
Tüccarlar, bu süreçte tek bir soruya odaklandı: İran, Hürmüz Boğazı’ndan geçen tankerleri tehdit edecek mi? Bu boğaz, dünya petrolünün yaklaşık dörtte birinin geçtiği hayati bir koridor. Energy Aspects kurucusu Amrita Sen, “Boğaz’a saldırı olmayacağı netleşince risk primi ortadan kalktı” değerlendirmesini yaptı.
Petrol artık siyasi değil, ticari enstrüman
Bir başka ticaret yöneticisi, “Bu Ukrayna-Rusya savaşı gibi değil. Uzun vadeli yeniden yönlendirmeye gerek yok. Piyasa her sıçramayı satış fırsatı olarak görüyor” dedi. Montepeque de “Artık önemli gelişmelerde pozisyon kapatmak standart uygulama” diyerek stratejiyi özetledi.
Piyasa, savaş başlamadan önce fiyatların yükseleceğini öngörse de arz bolluğu nedeniyle uzun vadeli artış beklentisi oluşmadı. OPEC+ üretimini artırmış, ABD’li kaya petrolü üreticileri ise rekor düzeyde üretim yapmaya devam ediyordu.
RBC stratejisti Helima Croft, Beyaz Saray’ın Stratejik Petrol Rezervi’ne başvurmamasını, “ciddi bir kesinti durumunda alternatif kaynaklara güven duyulmasına” bağladı.
Fiyatlar savaş öncesinin de altına indi
Yıl sonuna kadar piyasada petrol fazlası olacağına dair beklentiler de fiyatları baskılamaya devam ediyor. Sen, “Risk ortadan kalktığında herkes tekrar temel verilere dönüyor” dedi. Başkan Trump’ın arabuluculuğunda sağlanan ateşkes sonrası Brent petrol fiyatı Salı günü yüzde 6,1 gerileyerek varil başına 67 doların altına indi.
Bir tüccar, “İran’ın elinde başka hamle kalmadı. Hürmüz’ü kapatmak Çin’e zarar verir. İsrail için de artık fazladan saldırı meşruiyetini yitirmiş durumda” yorumunu yaptı.
Opsiyonlar da satış dalgasını hızlandırdı
Petrol fiyatlarındaki oynaklıkta opsiyon pozisyonlarının etkisi de büyük oldu. Bazı üreticiler, petrol düşerse kazanç sağlayacak “put” opsiyonları satın aldı. Aracı kurumlar, bu pozisyonları dengelemek için vadeli işlemler satmak zorunda kaldı. Koch Global Partners eski başkanı Ilia Bouchouev’e göre bu satışlar Brent’in sert düşüşünü körükledi. Marex’ten Al Munro, “Önce çılgınca bir yükseliş, sonra çılgınca bir düşüş yaşandı” diyerek süreci özetledi.
