Novo Nordisk krizi Danimarka'yı sarsıyor

Danimarka'nın Avrupa'da ekonomisi büyüyen birkaç ülkeden biri olması, kısmen kahramanı Novo Nordisk’in başarısına dayanıyor. İlaç devinin astronomik yükselişi sayesinde ülke geçen yıl yüzde 3,5 büyüme kaydetti ve bölgedeki çoğu ülkeyi geride bıraktı. Ancak bir dizi aksilikten sonra Novo, rekabetin şiddetli olduğu ABD kilo verme pazarında üstünlüğünü korumak için mücadele ediyor.

Bu da şirketin sorunlarının toplu işten çıkarmalara yol açıp açmayacağı veya Danimarka ekonomisinin genelinde bir yük haline gelip gelmeyeceği konusunda endişe yaratıyor. Novo'nun piyasa değeri, şirketin ABD'deki rekabetin yoğunlaşması ve taklit ilaçların ortaya çıkmasını gerekçe göstererek kar tahminlerini düşürmesinin ardından bu hafta yaklaşık 100 milyar dolar azaldı. Bu ilaç üreticisinin bu yıl ikinci kez kar tahminlerini düşürmesi oldu. Hisse senetleri yüzde 23 değer (Kayıtlara geçen en keskin tek günlük düşüş) kaybetti. Hisse senetleri o günden bu yana düşmeye devam ediyor. 

“Büyük zarar eden hissedarlar olacak”

Novo'nun kötü haberi, Danimarka hanelerine anında finansal bir darbe vurdu. Sydbank’ın tahminlerine göre, Danimarkalılar emeklilik tasarrufları dışında, sadece salı günü düzenli hisse senedi portföylerinde 38 milyar kron (5,8 milyar dolar) kaybetti. Bu, toplam yıllık özel tüketimin neredeyse yüzde 3'üne denk geliyor. Danimarka Hissedarlar Derneği CEO'su Mikael Bak, “Oldukça büyük miktarlarda zarar eden hissedarlar olacak” dedi.

Zarar borsa ötesine yayılabilir

Novo'nun büyüklüğü göz önüne alındığında, bu zarar borsa ötesine de yayılabilir. Ekonomistler, Novo'nun uzun süreli düşüşünün ülkenin ihracatını olumsuz etkileyebileceği konusunda uyarıda bulundular. Bu endişe, Novo'nun kar uyarısının ardından mayıs ayında ihracat tahminini düşüren devletin finansal denetim kurumu tarafından da paylaşılıyor. Hatta bu durum faiz oranlarını da etkileyebilir.

“Novo’nun büyümesi azalırsa GSYİH büyümesi de azalır”

Danimarka’nın en büyük kredi kuruluşu Danske Bank baş ekonomisti Las Olsen, “İlaç üreticisinin üretimi Danimarka'nın gayri safi yurtiçi hasılasına dahil edildiğinden, beklentilerdeki herhangi bir gerileme ülkenin büyüme rakamlarını neredeyse mekanik olarak” etkileyecektir.  Novo'nun büyümesinin azalması, Danimarka'nın GSYİH büyümesinin azalması anlamına gelir, bu kadar basit” diye konuştu. 

Danimarka İstatistik Kurumu'na göre ilaç satışlarındaki düşüş Danimarka ekonomisinin ilk çeyrekte hafifçe küçülmesine neden oldu ve ikinci çeyrek GSYİH rakamları 20 Ağustos'ta açıklanacak. Olsen, Novo'nun hala büyümeye devam ettiğini vurguladı. Ancak tamamen durursa Danimarka'nın Avrupa'nın en yüksek büyüme oranına sahip ekonomileri arasında yer almayacağını belirtti.

Sydbank'ın baş ekonomisti Soren Kristensen, Novo'nun düşüşünü fazla abartmamak gerektiği konusunda uyarıda bulundu. Analistler, şirketin gelir ve kar artışının 2030’a kadar devam edeceğini öngörüyor ve Kristensen, şirketin kazançları arttığı sürece Danimarka ekonomisinin bundan fayda sağlayacağını vurguladı. Yine de, Novo'nun daha önce tahmin edilenden “biraz daha savunmasız bir konumda” olduğunu da ekledi.

Novo'nun muazzam üretimi, Danimarka'nın büyük ticaret fazlasını artırmaya ve kronu güçlendirmeye yardımcı oldu. Bu durum, Danimarka merkez bankasının para biriminin sabit kurunu korumak için Avrupa Merkez Bankası'ndan daha düşük bir faiz oranı uygulamak zorunda kalmasına neden oldu. Ancak, ihracatın büyük bir darbe alması durumunda, Kristensen Danimarka'nın rotasını tersine çevirip faiz oranlarını yükseltmesi gerekebileceğini söyledi.

Finlandiya’nın Nokia hayaletini hatırlattı

Novo'nun son yıllarda yükselişi, Danimarka'nın tek bir şirkete aşırı bağımlı hale gelmesi konusunda daha geniş çaplı endişeleri körükledi. İlaç üreticisinin ülkedeki aşırı büyük rolünden endişe duyanlar için bu hafta yaşadığı aksilikler, 2000'lerin başında yaşadığı düşüşün Finlandiya'nın tüm ekonomisini aşağı çekmesine neden olan Fin telekomünikasyon devi Nokia’nın hayaletini çağrıştırdı.

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen geçen yıl verdiği bir röportajda, yetkililerin Novo'nun hakim konumuyla bağlantılı riskleri göz önünde bulundurmaları gerektiğini kabul etti ancak Nokia ile karşılaştırmaları reddetti ve ekonominin güçlü yanlarının sadece ilaç sektöründe yoğunlaşmadığını belirtti.

Danske Bank'tan Olsen de benzer bir görüşe sahip. Novo'nun hala büyümeye devam ettiğini, Nokia'nın ise ciddi bir daralma yaşadığını belirten Olsen, Novo'nun da benzer bir düşüş yaşasa bile Danimarka ekonomisinin bu şoku daha iyi absorbe edebileceğini savundu.

30 binden fazla kişiyi istihdam ediyor

Şirket, Danimarka'da 30.000'den fazla kişiyi doğrudan istihdam ediyor. Yeni CEO Maziar Mike Doustdar'ın ima ettiği gibi işten çıkarmalar söz konusu olursa, Kalundborg ve Bagsvaerd gibi Novo'nun önemli merkezleri bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Tarım sektörü dışında, devletin mali denetim kurumu verilerine göre Novo 2023 başından 2024'e kadar Danimarka'daki özel sektör istihdam artışının yarısından sorumluydu.

Danimarka'nın hiçbir yerinde Novo'nun yükselen serveti, şirketin ana üretim tesislerinin bulunduğu Kalundborg'da olduğu kadar güçlü bir şekilde hissedilmedi. Novo'dan elde edilen kurumlar vergisi gelirleri 2011'den bu yana on kattan fazla artarken, işsizlik rekor düzeyde düştü ve şehir bir patlama yaşadı. Novo'nun fabrika genişlemeleri ve hızlı istihdam artışı yerel işletmeleri güçlendirdi, üniversiteler ve araştırma programları şehre akın etti ve konut ve altyapıya yatırımlar akmaya başladı. Olsen, “Novo Nordisk'in muazzam büyümesi ne gibi etkiler yarattı? GSYİH büyümesi, hissedar getirisi, ekstra vergi geliri ve cari hesap fazlası sağladı. Dolayısıyla durum tersine dönerse, tüm bu etkiler doğal olarak tersine dönecektir” dedi.