Musk ve Modi karşı karşıya: Hindistan’ın internet sansüründeki savaşın iç yüzü

Ocak ayında, Elon Musk’ın sosyal medya platformu X’te yer alan eski bir gönderi, Hindistan’daki Satara kentinde polisin dikkatini çekti. 2023 yılında yazılmış olan, birkaç yüz takipçisi olan bir hesaptan yapılan paylaşımda, iktidar partisinden üst düzey bir politikacı "yararsız" olarak tanımlanıyordu. Müfettiş Jitendra Shahane, “Bu gönderi ve içerik ciddi toplumsal gerginlik yaratabilir” ifadelerini kullandığı içeri kaldırma bildirisine “gizli” işareti koyarak X’e iletti.

Modi yönetiminin baskısı

Hala ulaşılabilir olan bu gönderi, X’in mart ayında Hindistan hükümetine karşı açtığı davada referans gösterdiği yüzlerce gönderiden biri; bu dava, Başbakan Narendra Modi’nin yönetiminin sosyal medya içeriklerine yönelik kapsamlı baskılarını sorguluyor. 2023’ten bu yana Hindistan, interneti denetleme çabalarını artırdı; çok daha fazla yetkiliye içerik kaldırma emirleri verme hakkı tanındı ve bu emirleri hükümetin ekim ayında başlattığı bir hükümet web sitesi aracılığıyla doğrudan teknoloji şirketlerine iletmelerine izin verildi.

X, Hindistan’ın eylemlerinin yasa dışı ve anayasaya aykırı olduğunu ve sayısız hükümet kurumu ve binlerce polise halk görevlilerini eleştiren meşru vatandaşları susturma gücü vererek ifade özgürlüğünü çiğnediğini savunuyor. Hindistan ise mahkemeye sunduğu belgelerde, yaklaşımının yasa dışı içerikle mücadele ettiğini ve çevrimiçi hesap verebilirliği sağladığını öne sürüyor. Google ve Meta dahil birçok teknoloji şirketinin bu eylemlerini desteklediğini iddia ediyor.

Kendini ifade özgürlüğünün mutlak savunucusu olarak tanımlayan Musk da ABD, Brezilya, Avustralya ve başka ülkelerde yetkililer ile içerik kaldırma talepleri konusunda çatıştı. Ancak küresel ölçekte yetkililer ifade özgürlüğünü zararlı içerikle mücadele kaygılarıyla dengelemeye çalışırken, Musk’ın Karnataka Yüksek Mahkemesi’nde Modi hükümetine karşı açtığı dava, Hindistan’daki internet sansürünün temel dayanaklarını hedefliyor. Hindistan, X’in en büyük kullanıcı tabanlarından biri.

2023 yılında Musk, Güney Asya ülkesinin “dünyadaki herhangi büyük ülkeden daha fazla potansiyele sahip” olduğunu ve Modi’nin onu Hindistan’a yatırım yapmaya teşvik ettiğini söylemişti. Reuters, 2500 sayfadan fazla kamuya kapalı yasal belgeleri inceledi ve içerik kaldırma taleplerine müdahil olan yedi polis memuruyla görüştü. 

Sansüre ışık tutuyor

Mahkeme belgeleri bir milyarder ve dünyanın en zengin kişisi olarak Musk ile dünyanın en kalabalık ülkesindeki yetkililer arasındaki perde arkası mücadeleyi gözler önüne seriyor.  Bu sansür gizemine, bazı Hint yetkililerin X’teki yasa dışı içeriğe dair öfkelerine ve polis ile diğer kurumların sansürlemek istediği geniş içerik yelpazesine ışık tutuyor. Sansür emirleri çoğunlukla yanlış bilgilendirmeyle mücadele etmeyi amaçlasa da dosyalarda Modi yönetiminin, ölümcül bir izdiham hakkındaki haberlerin kaldırılmasına dair direktifleri ve eyalet polisinin, Modi’nin olumsuz şekilde çizildiği ya da yerel politikacıları küçümseyen karikatürlerin silinmesini talep ettiği bildiriliyor.

Musk ile Modi arasında kişisel ilişkilerde olumsuz bir değişim olduğuna dair bir işaret yok; iki lider kamusal olarak ılımlı bir ilişki sürdürüyor. Ancak bu karşılaşma, Musk’ın otomobil üreticisi Tesla ve uydu internet sağlayıcısı Starlink’i de içeren iş imparatorluğunu Hindistan’da genişletmeyi planladığı bir döneme denk geliyor. Yıllarca yalnızca Hindistan’ın BT ile Bilgi ve Yayıncılık bakanlıkları içerik kaldırma emri verebiliyordu ve bu yalnızca egemenlik, savunma, güvenlik, dış ilişkiler, kamu düzeni veya kışkırtma durumları için geçerliydi. 99 kadar yetkili öneride bulunabiliyordu, ancak son karar bakanlıklardaydı.

‘Sansür portalı’

Bu mekanizma hala mevcut olsa da Modi’nin BT bakanlığı 2023 yılında tüm federal ve eyalet kurumları ve polis teşkilatlarına “herhangi bir yasayla yasaklanmış her tür bilgi” için içerik kaldırma bildirisi verme yetkisi tanıdı. Bakanlık bu yönde bir direktife atıfta bulunarak ‘etkili’ içerik kaldırma ihtiyacını gerekçe gösterdi. Bu karara uymayan şirketlerin de kullanıcıların karşılaştığı aynı cezalarla yüzleşebileceği belirtildi.

Modi hükümeti Ekim 2024’te bir adım daha attı. “İşbirliği” anlamına gelen Sahyog adlı bir web sitesi başlattı. Mahkeme belgelerine göre Hintli yetkililer ile sosyal medya şirketlerini bu siteye katılmaya davet etti.  X, Sahyog’a katılmadı; platform bu siteyi “sansür portalı” olarak nitelendirdi ve bu yılın başlarında hem yeni web sitesi hem de 2023 direktifinin yasal dayanaklarını sorgulayan bir dava açtı.

24 Haziran’daki bir dosyada, X yetkilileri bazı engelleme emirlerinin “hükümet eleştirisini ya da hicvi hedefleyen içerikleri kapsadığını ve ifade özgürlüğünü bastırmak için yetki kötüye kullanımı örnekleri gösterdiğini” yazdı. Bazı ifade özgürlüğü savunucuları, hükümetin içerik kaldırma rejimini eleştirerek, bunun muhalefeti susturma amacı taşıdığını söylüyor.

Reuters’in incelediği mahkeme belgeleri, federal ve eyalet kurumlarının Mart 2024 ile Haziran 2025 arasında X’ten yaklaşık 1.400 gönderiyi veya hesabı silmesini istediğini gösteriyor. Bu kaldırma bildirimlerinin yüzde 70’inden fazlası, Sahyog web sitesini geliştiren Hindistan Siber Suç Koordinasyon Merkezi tarafından gönderilmiş. Bu kurum, İçişleri Bakanlığı’na bağlı ve Modi’nin önemli destekçilerinden Amit Shah tarafından yönetiliyor.

X’e karşılık vermek için, Hindistan hükümeti Siber Suç Birimi tarafından hazırlanan 92 sayfalık bir rapor sundu; bu raporda X’in “yasa dışı içerik barındırdığı” analiz edilmiş. Birimler, yanlış bilgi, dolandırıcılık ve çocuklara yönelik cinsel istismar içeriği gibi yasa dışı kabul ettiği yaklaşık 300 gönderiyi analiz etti. Hükümet, raporunda X’in toplumsal uyumu tehdit eden “nefreti ve bölünmeyi yaymak” için bir araç olduğunu ve “sahte haber” nedeniyle belirsiz kamu düzeni sorunlarına yol açtığını belirtti.