Intel'in Trump ile zorlu dansı
Lip-Bu Tan, hayatının en önemli toplantısına endişeyle hazırlandı. Intel'in CEO'su olarak göreve başlayalı sadece beş ay olan Tan, şimdiden işini kaybetmemek için mücadele ediyor. ABD Başkanı Donald Trump birkaç hafta önce, Tan'ın Çin ordusuyla olan geçmiş bağlantıları nedeniyle istifasını talep etti.
Bu talep Intel yönetimini paniğe sevk etti. Hemen Beyaz Saray ile görüşme talebinde bulundular ve Tan, 10 Ağustos pazar günü Washington'a uçarak danışmanlarıyla saatlerce toplantı yaptı. Wall Street Journal’a konuşan kaynaklara göre Trump’ın ekibi ona, “Trump CEO'larla görüşmeyi sever” diye güvence verdi. Ertesi gün Tan, Oval Ofis'te Trump, Ticaret Bakanı Howard Lutnick ve Hazine Bakanı Scott Bessent ile bir araya geldi. Trump’ın, kendisinin Çin casusu olmadığına ve ABD hükümetinin modern ekonomiyi besleyen bilgisayar çiplerinin tek yerli üreticilerinden biri olan Intel'i desteklemenin uzun vadeli çıkarlarına uygun olduğuna ikna etmeye çalıştı.
Trump’ı ikna etti
CEO'nun argümanı ikna edici oldu. ABD Başkanı da bir zamanlar profesyonel basketbolcu olmayı düşünen, Malezya doğumlu, Singapur'da büyümüş ABD vatandaşı Tan'ı sevdi ve CEO'nun görevden alınması talebinden vazgeçti. Ancak ateşkesin bir bedeli vardı: Trump'ın desteği karşılığında, ABD yönetimi şirketin hisselerine ortak olmayı önerdi. ABD’deki 2022 çip yasası kapsamında Intel'e vaat edilen yaklaşık 9 milyar dolarlık hibeyi, şirketin yüzde 10 hissesine dönüştürmeye karar verdi. Bu, hükümeti Intel'in en büyük hissedarı yapan alışılmadık bir düzenlemeydi.
Toplantı, bir zamanlar Amerika'nın en saygın teknoloji şirketlerinden biri olan Intel için çılgın bir dönemin dönüm noktası oldu. Şirket, Fox Business Network'ün bir programında ortaya çıkan Trump’ın Tan'ın istifasını talep etmesinin yarattığı etkiyi kontrol altına almak için çabalarken, Trump yönetiminde büyük şirketlerin karşı karşıya kaldığı öngörülemez ortamı vurguladı.
İki haftalık inişli çıkışlı sürecin sonunda, Tan'ın işi güvende görünüyordu ve şirketin durumu daha istikrarlı hale gelmişti. Japon SoftBank Group, Trump'ın gözüne girmek için 2 milyar dolarlık yatırım yapmayı kabul etti. Cuma günü Intel ve Beyaz Saray anlaşmanın şartlarını resmi olarak açıkladı. Trump görüşmeye dair yaptığı açıklamada, “İçeri girdi, beni gördü, bir süre konuştuk. Onu çok sevdim, çok iyi biri olduğunu düşündüm. ‘Biliyor musun? Bence Amerika Birleşik Devletleri Intel'in yüzde 10'una sahip olmalı’ dedim. O da ‘Bunu düşüneceğim’ dedi” ifadelerini kullandı.
“Intel’in çok yardıma ihtiyacı var”
Ancak bir dizi soru hala cevap bekliyor. Tan, şirketini rayına oturtmak için temel iş sorunlarını çözmeli. Bazı analistler, Intel'in de çok daha iyi bir durumda olmadığını söylüyor. Müşterilerden yeni taahhütler alınmazsa, devlet hibelerini hisse senedine dönüştürmek, hissedarların hisselerini sulandırarak şirketin mali durumunu daha da kötüleştirebilir. Trump, görev süresi içinde Intel'in başarısız olmasını istemeyeceği için, şirketi desteklemek için daha fazla yol bulması gerekecek. Teknoloji konularında uzmanlaşmış düşünce kuruluşu Rand'ın kıdemli danışmanı Jimmy Goodrich, “Intel'in çok yardıma ihtiyacı var ve ABD'nin de Intel'e ihtiyacı var. Umarım bundan iyi bir sonuç çıkar” dedi.
90’lı yıllarda pazarı domine ediyordu
Intel, modern bilgisayar çipini birlikte geliştiren yarı iletken öncüleri Robert Noyce ve Moore Yasası'nın yaratıcısı Gordon Moore tarafından 1968 yılında kuruldu. Moore Yasası, bilgisayar gücü ve çip verimliliğinin her yıl veya iki yılda bir iki katına çıkacağı fikrini ortaya koyan ve teknoloji devriminde yol gösterici bir ilke olan bir yasa. 1990'lara gelindiğinde Intel, kişisel bilgisayarlarda kullanılan işlemci pazarını domine ediyordu.
Ardından bir dizi stratejik hata geldi. Analistler, şirketin kısa vadeli finansal hedefleri aşırı önemsemekle cep telefonu ve yapay zeka patlamalarını büyük ölçüde kaçırdığını söylüyor. Nvidia gibi çip tasarımındaki rakipler ve Taiwan Semiconductor Manufacturing gibi üreticiler hızla öne geçti. Şirket, ABD imalat sektörünü canlandırmak için hala kilit rol oynuyor. Trump, ilk döneminde Intel'in Arizona'da 7 milyar dolarlık bir üretim tesisi kurma planlarını övmüştü. Trump'ın danışmanları, TSMC gibi şirketleri ABD'ye çekmek amacıyla Chips Act olarak bilinen yasayı tartışmaya başladı.
Çip yasası tartışmaları
Biden yönetimi sırasında çip yasası ile ilgili tartışmalar doruğa ulaşırken, dönemin Intel CEO'su Pat Gelsinger, yasanın sağladığı on milyarlarca dolarlık sübvansiyonlardan yararlanmak umuduyla agresif bir lobi faaliyeti yürüttü. Intel, bu yasanın en büyük yararlanıcısı oldu ve Ohio'daki bir fabrika, Arizona'daki bir genişletme projesi ve diğer projeler için yaklaşık 11 milyar dolarlık hibe ve yaklaşık 11 milyar dolarlık kredi almaya hak kazandı.
O zamanlar bu bir nimet gibi görünüyordu ancak yasanın yavaş uygulamaya konması ve Intel'in temel iş zorlukları, tekrar tekrar gecikmelere yol açtı. Trump'ın 2024 zaferi başka bir sürpriz daha getirdi. Trump, Biden'ın çip yasasını uygulamasına sert tepki göstermiş ve anlaşmaları değiştirmeye veya tamamen iptal etmeye çalışabileceği endişelerini körüklemişti. Intel'in mali durumu kötüleşti ve yeni yönetim şirketin iflas edebileceğinden endişelendi.
Trump ile yapılan anlaşmanın haberlerinin ardından ağustos ayında hisse fiyatlarında yaşanan toparlanmaya rağmen, şirketin değeri şu anda yaklaşık 110 milyar dolar olarak hesaplanıyor ve bu rakam, dot-com balonunun zirve yaptığı dönemdeki değerinin sadece bir kısmını oluşturuyor. Hisse senedi, geçen yılın başından bu yana yaklaşık yüzde 50 değer kaybetti.
