Hanehalkı harcamalarının en büyük kalemi konut ve kira oldu
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayımladığı 2024 yılı Hanehalkı Bütçe Araştırması sonuçlarına göre, Türkiye genelinde tüketim amaçlı harcamalarda en yüksek payı yüzde 26,0 ile konut ve kira harcamaları aldı. Bu kalemi yüzde 21,6 ile ulaştırma harcamaları, yüzde 18,1 ile gıda ve alkolsüz içecekler takip etti.
Toplam tüketim harcamaları içinde en düşük payı alan kalemler ise yüzde 0,7 ile sigorta ve finansal hizmetler, yüzde 1,6 ile eğitim hizmetleri ve yüzde 2,3 ile eğlence, spor, kültür ile sağlık harcamaları oldu.
Gelire göre ulaşım harcaması iki kat fark etti
2024 yılında gelir düzeyine göre sıralanan yüzde 20’lik gruplar baz alındığında, en yüksek gelir grubunda yer alan haneler ulaştırma harcamalarına yüzde 26,6 pay ayırırken, konut ve kira harcamaları yüzde 22,1, gıda ve alkolsüz içecekler harcamaları ise yüzde 12,8 düzeyinde gerçekleşti.
En düşük gelir grubundaki hanelerde ise konut ve kira harcamalarının oranı yüzde 33,2’ye, gıda ve alkolsüz içeceklerin oranı yüzde 30,4’e çıkarken, ulaştırmaya ayrılan pay yüzde 10,1 oldu. Bu sonuçlar, yüksek gelir grubunun ulaşıma ayırdığı payın düşük gelir grubuna göre iki kattan fazla olduğunu ortaya koydu.
Gelir kaynağı harcama tercihini etkiliyor
Temel gelir kaynağı maaş, ücret veya yevmiye olan hanehalkları, konut ve kira için yüzde 24,0, gıda ve içecekler için yüzde 16,4, ulaştırma için ise yüzde 23,0 oranında harcama yaptı.
Müteşebbis gelirine sahip hanelerde ise konut ve kira harcamalarının oranı yüzde 21,6, gıda ve içeceklerin oranı yüzde 18,4 ve ulaştırmanın payı yüzde 26,4 olarak gerçekleşti. Bu durum, gelir kaynağına bağlı olarak tüketim alışkanlıklarında farklılık olduğunu ortaya koydu.
Tek kişilik haneler kiraya daha fazla harcıyor
2024 yılı verilerine göre hanehalkı büyüklüğüne göre harcama dağılımında da çarpıcı farklar görüldü. Tek kişilik haneler konut ve kira harcamalarına yüzde 35,2 pay ayırırken, gıdaya yüzde 15,1, ulaşıma ise yüzde 14,4 oranında harcama yaptı.
Buna karşılık, hane büyüklüğü altı kişi ve üzeri olan hanelerde gıdaya ayrılan pay yüzde 24,7, konut ve kiraya yüzde 22,4, ulaştırmaya ise yüzde 20,4 olarak ölçüldü. Böylece tek kişilik hanelerin konut ve kira harcamalarına, kalabalık hanelere göre yaklaşık bir buçuk kat daha fazla bütçe ayırdığı görüldü.
En fazla israf edilen gıda: Taze meyve ve sebze
Araştırma kapsamında gıda israfı da değerlendirildi. Gelir düzeyi arttıkça gıda israfının da arttığı gözlemlendi. Hanehalkları tarafından en fazla israf edilen gıda grubu yüzde 40,1 ile taze meyve ve sebzeler oldu. Bunu yüzde 32,0 ile ekmek, yüzde 14,3 ile süt ve süt ürünleri takip etti.
