Amanını Kelle

Devamını bir Forbes sayfasına aktaramayacağım bu güfteyi ve tuhaf şarkıyı ilk defa çocukken, mahallede ayı oynatan birinden dinlemiştim. Eve dönünce, ağzıma takılan nakaratı duyan annemin terlik geliyor bakışıyla susup sonra unutmuştum; ama işte Proust’un madlenine benzer bir şey aldı beni götürdü o “kelle” alemine.

Emtialaşan Kelleler ve Kelle Avcılığı (Head Hunting)

İkinci Dünya Savaşı sonrası dünya halen içinde olduğumuz bir bolluk dönemine girdi. Pamuktan petrole, kahveden metale neredeyse tüm emtianın “surplus (fazlalık) endeksi” 20’nci yüzyılın başından sonuna kadar dört kat arttı. Bu arz fazlası neticesinde neredeyse tüm ürünler birer emtiaya döndüler. Fiyatlar üzerindeki baskı neticesinde toplam kârlılık azaldı ve tüketimin devamı için yeni bir disiplin gelişti: Pazarlama. Hedef, ürünleri emtia olmaktan çıkarmak, ihtiyaç piramidinin en altındaki temel ihtiyaçlardan yukarı tırmanıp kendini gerçekleme aracına dönmelerini sağlamaktı. Eh, başarılı da oldu bu hamle ama eski hikaye.

Şimdi gelelim kellelere. 20’nci yüzyılın ikinci yarısında tıpkı mallarda olduğu gibi emek pazarında da bir fazlalık oluştu. Hızlı nüfus artışı ve örgün eğitim sistemi “uygun yetenek” arzını mümkün kılıyor, şirketler de kendileri için en uygun olan kişileri avlayıp onlardan performans almayı hedefliyordu. Neyi aradığını bilen kurumlar en doğru yetenekleri (kelleleri) seçmeyi başarıyor ve onlarla uzun vadeli ilişkilere giriyorlardı. Bağlılık ve sadakatle performans arasında ilişkiler kuruyorlar ve ilk ikisini arttırınca performansın da arttığını görüyorlardı. Kısaca kelleler birer emtiaya dönmüştü ve iyi bir kelle avcısı bütün kariyerini avlakta geçirme imkanına da sahipti. Av memnun, avcı mutlu, kurumlar da mesut bahtiyardı.

Yazının tamamı Forbes Türkiye Ekim sayısında...