ABD yapımı bir iPhone üretmek imkansız mı?

Kısa vadede ABD Başkanı Donald Trump'ın gümrük vergileri ülkede daha pahalı iPhone'lar anlamına gelebilir. Uzun vadeli hedef ise Apple'ın gelirleri de dahil olmak üzere yüksek teknoloji üretimini ABD'ye kaydırmak. Ticaret Bakanı Howard Lutnick hafta sonu CBS'in Face the Nation programına verdiği demeçte “iPhone yapmak için küçük vidaları sıkan milyonlarca ve milyonlarca insandan oluşan ordu ve bu tür şeyler Amerika'ya gelecek. Bu iş otomatikleşecek” diye konuştu.

Ancak iPhone'lar birçok ülkeden temin edilen ve elektronik üretiminin Çin'de bir araya getirildiği sofistike süreçlerden oluşuyor. Amerika'da Çin'dekine benzer tesisler olmadığı gibi, iPhone'ları bu ölçekte bir araya getirecek kalifiye insan gücü de yok. Wall Street Journal Apple'ın iPhone üretimini ABD'ye getirmesinin ne kadar zor olacağını öğrenmek için üretim ve teknoloji uzmanlarından oluşan bir panel oluşturdu. Paneldekiler oy birliğiyle iPhone bileşenlerinin tamamını oluşturmak ve ABD'de monte etmenin imkansız olduğunu kabul etti. Ama üretimin bir kısmını buraya kaydırmak mümkün olabilir. İşte özgürlüklerin ülkesinde bir iPhone üretmek için gerekenler.

Sınır ötesi işbirliği

Duke Üniversitesi'nde on yıllardır küresel üretim üzerine çalışan emekli profesör Gary Gereffi, bir iPhone'un içinde 40'tan fazla farklı ülkeden gelen parçalar bulunduğunu, en karmaşık ve özel bileşenlerin ise yaklaşık yarım düzine ülkeden geldiğini söyledi. Şu anda bu parçaların çoğu Tayvan, Güney Kore ve Japonya'ya yakınlığından faydalanan Çin'de ya da yakınında üretiliyor.

Gereffi, ABD'de iPhone montajı için tek gerçekçi yolun, temel bileşen üretiminin bir kısmını daha geniş Kuzey Amerika bölgesine kaydırarak tedarik zincirini yeniden yapılandırmak olduğunu, bazı parçaların Meksika ve Kanada'da, hatta belki Batı Avrupa'da üretilebileceğini söylüyor. Ancak gelecek üç ila beş yıl içinde ABD'de bir montaj operasyonuna başlanacak olursa, bu da Asya'dan gelecek parçalara bağlı olacak. Apple, Mac Pro masaüstü bilgisayarını ABD'de üretmeye başladığında ilk engellerden biri, vidalar da dahil olmak üzere yeterli sayıda parçayı eve yakın bir yerden temin etmekti. Finansman sorunu olmasa bile Gereffi gereken ölçek ve kaliteyi oluşturmanın üç ila beş yıl alacağını tahmin ediyor.

Yetenekli üreticiler

Ayrıca ABD'de iPhone montajı için hem insan hem de robot ellerin sayısının önemli ölçüde artması gerekecektir. Johns Hopkins Üniversitesi'nde küresel tedarik zincirleri üzerine çalışan bir işletme profesörü olan Tinglong Dai, gerekli üretim ekipmanını satın almanın imkansız olmadığını ancak bunları çalıştırabilecek yeterli sayıda insan bulmanın imkansız olabileceğini söylüyor. “Ciddi bir işgücü açığımız var” diyen Dai, “Büyük ölçekte üretim yapma sanatını kaybettik” diye ekledi.

iPhone'ların montajını yapan Foxconn, “iPhone Şehri” olarak da bilinen Çin'in Zhengzhou kentinde 300 bin işçi çalıştırdığını açıkladı. Wall Street Journal'ın haberine göre Apple, gümrük vergilerine karşılık olarak Hindistan'da daha fazla iPhone montajı yaptırmayı planlıyor. Hindistan da büyük bir üretim işgücüne sahip. ABD'de öyle değil. İşe alım, mevcut Amerikan fabrikalarının karşı karşıya olduğu en büyük sorunlardan biri.

Bir de beceri açığı var. Cook, 2017 yılında Fortune'a verdiği bir röportajda Çin'de üretim yapmanın ucuz işgücü gerektirmediğini söylemişti. CEO, “Yaptığımız ürünler gerçekten gelişmiş kalıplar gerektiriyor,” diyerek sofistike iPhone yapım ekipmanlarını işaret etti. Dai, robotların paketleme ve test işlemlerine yardımcı olabileceğini ancak kabloları yönlendirmek, yapıştırıcı eklemek ve evet, küçük sıkmak vidalamak gibi görevlerin hala insan gerektirdiğini söylüyor.

Dağlar kadar para

Tüm bunlar için para gerekecek. Hem de çok çok. Başkan Trump, Apple'ın ABD'de üretim için 500 milyar dolar harcama isteğine dikkat çekti. Ancak şirketin taahhüdü büyük ölçüde Houston'da iPhone değil, yapay zeka sunucuları üretmeyi amaçlayan bir fabrika için. Apple'ın tamamen Amerikan yapımı bir iPhone'un üretim ekosistemini oluşturmak için daha fazla harcama yapması gerekecek. Ve bunu yapsa bile, şirket iPhone'ları bugünkü fiyatlarla satarken kalitesini koruyabilecek mi? WSJ’ye konuşan uzmanların hepsi cevabın, “Hayır” olduğunu söyledi.

Dai, tamamen ABD'de üretilen 1.000 dolarlık bir iPhone'un en azından başlangıçta düşük kaliteli bir ürün olacağını söylüyor. Dai, “ABD'nin bazı alanlarda akıllı telefon parçaları üretme kapasitesi var ama bu alanlarda en iyisi değil” dedi. Amerika'nın, örneğin Japonya'nın kameralar ve Güney Kore'nin ekranlar konusunda sahip olduğu onlarca yıllık uzmanlığı yakalaması gerekecek.

“Çin’den beş kat daha pahalı”

Amerikan yarı iletken üretimi için bir ivme var. Dünyanın en büyük çip üreticisi ve Apple'ın ortağı TSMC, Arizona'da birkaç tesis kurma sözü verdi. Ancak Apple'ınki de dahil olmak üzere şirketin en gelişmiş çipleri şimdilik yalnızca Tayvan'da üretilebiliyor. 2017 yılında, Trump'ın ilk yönetimi sırasında Foxconn, Wisconsin'de 13.000 işçinin çalışacağı bir tesiste TV ekranları üretmeyi planladığını duyurdu. Şirket taahhüdünü büyük ölçüde azaltarak sadece yaklaşık 1.000 kişiye istihdam yarattı. Counterpoint Research'te araştırma direktörü olan Jeff Fieldhack, üretim maliyetlerinin Çin'dekinden “dört ila beş kat daha pahalı” olduğunu söylüyor.

Fieldhack'in tahminlerine göre Trump'ın gümrük vergilerinden önce Apple, paranın önemli olmadığı varsayımıyla beş yıl içinde ABD'de bir operasyon gerçekleştirebilirdi. Ancak işin can alıcı noktası şu: Fieldhack, yeni ücret ve tarifelerin sadece iPhone bileşenlerini değil, fabrika inşaat malzemelerinin (kereste, çelik ve aradaki her şey) maliyetini de artırma tehdidiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, “Bu artık çok uzak bir ihtimal” dedi.