ABD borsalarında Kara Pazartesi endişesi

Başkan Donald Trump’ın kapsamlı gümrük tarifelerinin yol açtığı etkilerle ilgili alarm, küresel finans piyasalarını sardı. Wall Street’in “korku seviyesi” son beş yılın en yüksek düzeyine çıktı. Finans yöneticileri, ekonomik büyüme konusunda şok ve endişe duyduklarını belirtti.

Trilyonlarca dolar, borsa değerlerinden silindi. Yatırımcılar, yaklaşan bir resesyon riskinden korktuklarını söylüyor. ABD borsaları iki gün içinde yüzde 10’dan fazla düştü. Nasdaq Composite ise artık bir ayı piyasasında. Çin’in ABD mallarına ek vergiler getirmesi, küresel ticaret savaşının uzayacağı endişesini artırdı.

Tarifeler, potansiyel ekonomik zararı tartan iş dünyasında “şok etkisi” yarattı. Üst düzey bir finans yöneticisi bunu “shellshock” olarak tanımladı. Bir başka yönetici ise bu duyurulara tipik tepkiyi, “Aman Tanrım, korkunç!” şeklinde özetledi. Her iki isim de bu politikaları açıkça tartışmak istemedikleri için kimliklerinin gizli kalmasını tercih etti.

Piyasalar ABD borsalarında pazartesi günü kan banyosu yaşanmasından endişe ediyor. Böyle bir durum ikinci kara pazartesi korkusu olarak adlandırılıyor. 

Hisse senedi yatırımcılarının piyasanın yakın geleceğine dair endişesini ölçen opsiyon bazlı gösterge Cboe Volatilite Endeksi (VIX), 15,29 puanlık artışla 45,31 seviyesine ulaştı. Bu, Nisan 2020’den bu yana görülen en yüksek kapanış oldu.

Rational Equity Armor Fund portföy yöneticisi Joe Tigay, “VIX’in 40 seviyesinde olması kesinlikle korkunun işaretidir" dedi. “Genellikle bu seviyeyi, sıradan bir satıştan öte bir durum söz konusu olduğunda görürüz. Örneğin bir kredi riski, teminat riski veya başka varlık sınıflarına yayılabilecek bir bulaşıcılık tehlikesi.”

Bu yıl sert satışlarla sarsılan yatırımcılar, piyasa stresini ölçmek için söz konusu volatilite endeksini yakından takip ediyor. S&P 500 endeksi, yıl başından bu yana neredeyse yüzde 14 değer kaybetmiş durumda.

Liquidnet piyasa yapısı başkanı Jeff O’Connor, “Tarifeler konusundaki belirsizlik, öngörülebilir gelecekte piyasaları sarsmayı sürdürecek" diye konuştu.

Cuma günü S&P 500 endeksi yüzde 6 geriledi. Bu düşüş, panik satışlarını frenlemek için uygulanan ve endeksin yüzde 7 değer kaybetmesi durumunda devreye girecek 15 dakikalık “devre kesici” eşiğine yaklaştı. 

Trump’ın ekibi, piyasadaki çalkantıyı uzun vadede fayda sağlayacak bir “ayarlama” olarak niteledi. Hazine Bakanı Scott Bessent, bu satış dalgasını Çin’in bu yıl başlarında geliştirdiği DeepSeek yapay zekâ aracının ortaya çıkışıyla ilişkilendirdi.

Satışlar çok geniş bir alana yayıldı. Büyük ölçekli şirketlerden küçük ölçekli hisselere kadar hemen her şey değer kaybetti. Hisse senetlerinin birlikte hareket etme beklentisini yansıtan borsa korelasyon endeksi, cuma günü iki yılın en yüksek seviyesinde kapandı. Bu durum, yatırımcıların hisselerin senkronize dalgalanmayı sürdüreceğini düşündüklerini gösteriyor.

Korku her yerde

Cuma günü endişe dalgası hiçbir piyasayı es geçmedi. Döviz cephesinde euro, bir aylık zımni oynaklıkta son iki yılın zirvesine (10,45) çıktı. Euro, dolar karşısında yaklaşık yüzde 1 değer yitirdi.

Dolar, perşembe günü öteki para birimlerinden oluşan bir sepete karşı son altı ayın en düşük düzeyine gerilemişti. Ancak Trump’ın tarifeleri ve diğer ülkelerin misilleme adımlarına dair haber akışıyla dolar dalgalı bir seyir izledi.

Monex USA işlem direktörü Helen Given, “Döviz piyasaları çok sert dalgalanıyor ve doların hareketi hiç de istikrarlı değil" ifadesini kullandı.

Bu sırada ABD Hazine tahvili getirileri düştü. Gösterge niteliğindeki 10 yıllık ABD tahvil getirisi, yüzde 3,86’ya gerileyerek altı ayın en düşük seviyesini gördü. Böylece sık izlenen yüzde 4 eşiğinin altına inmiş oldu.

Güvenli liman alımlarının arttığı tahvillerde getiriler, fiyatlarla ters yönde hareket ettiği için hızla gerilemeye devam etti. Yatırımcılar, resesyon endişeleri ve Fed’in muhtemel politika değişiklikleri yüzünden tahvillere yöneldi.

ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell, Trump’ın yeni gümrük vergilerinin “beklenenden büyük” olduğunu belirtti. Powell, bu durumun enflasyon yükselişi ve daha yavaş büyüme gibi etkilerinin de güçlü olacağını söyledi. Trump ise cuma günü Powell’a seslenerek faiz oranlarını düşürmenin “mükemmel zaman” olduğunu savundu.

Baskı devam edecek

Yatırımcılar, oynaklığın yakın zamanda yatışmasını beklemiyor. New York’taki Schwab Center for Financial Research sabit getirili menkul kıymetler baş stratejisti Kathy Jones, “Politikada gerçek bir değişiklik veya müzakere sinyali görülene kadar piyasa baskı altında kalacak" dedi.

ABD yüksek getirili şirket tahvili risk primleri de yükseldi. Bu primler, finansal koşullara dair önemli bir gösterge olarak izleniyor. Bu göstergenin, perşembe günü 401 baz puana çıktığı belirtildi. Bu seviye, Kasım 2023’ten bu yana görülen en yüksek düzey.

Ayrıca ABD hükümet borcuna dair riskten korunma maliyetleri de arttı. ABD’nin altı aylık kredi temerrüt takası (CDS) primleri 47,48 baz puana yükselerek Kasım 2023 ortasından beri en yüksek seviyesine ulaştı. Bu verileri LSEG sağladı.

Diğer piyasa stres göstergeleri de yüksek oynaklığın yarattığı endişeleri yansıttı. Ancak tam anlamıyla bir panik havası henüz hakim olmuş değil. ABD iki yıllık swap spread’leri, cuma günü Mart 2023’teki bölgesel banka krizinden bu yana görülen en büyük günlük daralmaya yaklaştı.

Borsalar yine çalkantının merkezinde kaldı. Küresel hedge fonlar ve yüksek kaldıraçlı borsa yatırım fonları (ETF’ler), cuma günü çok hızlı şekilde hisse senetleri sattı. Bankaların yatırımcılarına gönderdiği notlara göre, toplamda 40 milyar doları aşkın hisse elden çıkarıldı. Bu satışların, fonların giderek daha kötümser olduğunu gösterdiği belirtiliyor.

JP Morgan tarafından yayımlanan bir notta, volatilite hedefli portföylerin önümüzdeki günlerde satmak için 25 ila 30 milyar dolar arası hisse senedi bulunduğu ifade edildi. Bu fonlar, riski azaltmak için pozisyonlarını elden çıkarıyor.

JP Morgan’ın notunda yer alan bilgiye göre “düşüşte alım” stratejisini izleyen bireysel yatırımcılar perşembe günü 4,7 milyar dolarlık hisse alarak son on yılın en yüksek günlük alımını gerçekleştirdi. Bu bilgi de

Fundstrat Global Advisors teknik strateji başkanı Mark Newton, “Tarifeler gibi devasa bir konu var ve müzakere bile başlamadı. Böyle bir ortamda dip seviyeyi tahmin etmek neredeyse imkânsız" değerlendirmesinde bulundu