ABD Başkanı Trump Fed Başkanı’nı kovabilir mi?

ABD Başkanı Donald Trump ve Federal Rezerv Başkanı Jerome Powell'ın bir yıldır süren kavgası perşembe günü Başkan'ın Powell'ın görevine son verilmesi çağrısında bulunması ve merkez bankacısını kovmayı tartıştığının bildirilmesiyle tansiyon yükseldi. Bu gelişmeler Trump'ın Oval Ofis ve Fed arasındaki tarihi ilişkinin sınırlarını test etmesinin son örneği oldu ve Trump'ın böyle bir feshi denetleme yetkisine sahip olup olmadığı sorularını gündeme getirdi.

Bilinmesi gerekenler

• Trump sosyal medya platformu Truth Social’da yaptığı paylaşımda, Powell’ın görev feshinin yeterince hızlı gerçekleşmediğini ifade etti. Fed Başkanı Powell’ın görev süresi Mayıs 2026’da bitiyor ve Trump’ın bu tarihe atıfta bulunmuş olabileceği söylendi. Ancak fesih kelimesini kullanması görevden alınmasını ima ettiği şeklinde de yorumlandı. 

• Wall Street Journal'ın haberine göre Trump, Powell'ın kovulmasını şubat ayından bu yana özel olarak önerdi ve ismini vermek istemeyen birden fazla kaynak Trump'ın Powell’ın yerine geçmesini istediği eski merkez bankası başkanı Kevin Warsh ile görüştüğünü söyledi.

• Trump Beyaz Saray'da dün düzenlediği basın toplantısında Powell için “Eğer ben istersem gider. Ondan memnun değilim. Bunu ona bildirdim ve eğer gitmesini istersem, inanın bana çok hızlı bir şekilde gidecektir” dedi.

• Trump aslında Powell'ı 2017'de Fed başkanlığına atamıştı ancak Bloomberg'in Aralık 2018'de Trump'ın Powell'ı kovmaktan söz ettiğini bildirmesi üzerine Powell'la araları açıldı; bu haberin ardından Trump, dönemin Hazine Bakanı Steven Mnuchin'in sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Başkan Jay Powell'ı kovmayı asla önermedim ve bunu yapmaya hakkım olduğuna da inanmıyorum” dedi.

Yüksek Mahkeme karşı çıkabilir

• Trump'ın o zamanki sözlerine rağmen, ikinci başkanlık dönemindeki eylemleri, kimi görevden alma yetkisine sahip olduğu konusunda daha agresif bir tutuma işaret ediyor ve geçen ay Federal Ticaret Komisyonu'nun iki Demokrat komisyon üyesinin yanı sıra Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu ve Liyakat Sistemleri Koruma Kurulu üyelerine yaptığı gibi Powell'ı da görevden alıp almayacağı konusunda soru işaretlerine yol açıyor.

• İşten çıkarmalar, Yüksek Mahkeme'nin 1935 tarihli Humphrey's Executor kararına meydan okumaktadır; bu karara göre Başkan, bağımsız federal kurumların liderlerini politika anlaşmazlıkları nedeniyle işten çıkaramaz ve Yüksek Mahkeme bu yaz görevden alınan FTC yetkililerinin temyiz başvurusunu görüşebilir.

• İsmi açıklanmayan iki kaynağın Politico'ya verdiği bilgiye göre Hazine Bakanı Scott Bessent, Trump'ın Powell'ı kovmasının mali piyasaları altüst etme riski taşıdığını söyledi. Demokrat Senatör Elizabeth Warren CNBC'nin Squawk on the Street programına verdiği demeçte, “Eğer Başkan Powell ABD Başkanı tarafından kovulabilirse, bu ABD'de piyasaları çökertir” dedi. Warren daha önce Senato'nun ekonomi politikasına ilişkin bankacılık alt komitesinin başkanlığını yürütüyordu.

• Powell çarşamba günü Chicago Ekonomi Kulübü'nde yaptığı konuşmada, federal yetkililerin işten çıkarılmasına ilişkin yeni bir yasal emsalin ne anlama geleceğine dair endişelere değinerek, bu mahkeme kararlarının “Fed'e uygulanıp uygulanmayacağından emin olmadığını ancak bilmediğini” ve Fed'in dış etkilerden bağımsızlığının “Washington'da ve gerçekten önemli olduğu Kongre'de çok yaygın bir şekilde anlaşıldığını ve desteklendiğini” söyledi.

Trump neden Powell'a düşman?

Trump'ın Powell ile yaşadığı sorunlar, Powell'ın daha temkinli para politikası duruşuna karşı olmasından kaynaklanıyor. Trump perşembe günü Powell'ın, faiz oranlarını uzun zaman önce düşürmesi gerektiğini ifade etti. Trump'ın 2018'de Powell'ı kovmayı tartıştığı haberleri, Fed'in faizleri yükselttiği bir dönemdeydi. Faiz indirimleri, konut kredilerinden küçük işletme kredilerine kadar borçlanma maliyetlerini daha ucuz hale getirdiği için siyasi olarak genelde sevilen kararlar ancak Fed enflasyonu dizginlemek için son üç yıldır faiz oranlarını yüksek bir seviyede tuttu.

ABD Başkanı faizin belirlenmesinde söz sahibi olabilir mi?

Bir başkanın para politikasına ilişkin görüşlerini ifade etmesini yasaklayan hiçbir şey yok ve birkaç başkan Fed'in ne yapması gerektiğine inandıkları konusunda doğrudan yorumlarda bulundu ancak hiçbiri Trump kadar sert değildi. Ağustos ayında Trump, faiz oranlarının belirlenmesinde “başkanın söz sahibi olması gerektiğine” inandığını söyledi. Trump, “Benim durumumda, çok para kazandım, çok başarılıydım ve birçok durumda Fed’den ya da başkan olacak kişilerden daha iyi bir içgüdüye sahip olduğumu düşünüyorum” dedi. Başkan Ronald Reagan 1981'deki Birliğin Durumu konuşmasında Fed'e para arzını sıkılaştırma çağrısında bulunmuş ancak “Federal Rezerv Sistemi'nin bağımsızlığını tamamen tanıdığını ve bu bağımsızlığa müdahale edecek ya da zayıflatacak hiçbir şey yapmayacağını” eklemişti.