Petrolün yükselişinin tek nedeni yaptırımlar değil
ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin perşembe günü Rusya’nın en büyük iki petrol şirketi olan Rosneft ve Lukoil’e yeni yaptırımlar açıklamasının ardından petrol fiyatları yükseldi. ABD Hazine Bakanlığı, bu adımın Moskova’nın Ukrayna’daki savaşı bitirme yönünde ilerleme kaydetmemesine yanıt olduğunu belirtti. Brent vadeli kontratları yüzde 5,7 artışla varil başına 66,15 dolara, West Texas Intermediate (WTI) ise yüzde 6 artışla 61,95 dolara çıktı. Bu 13 Haziran’dan bu yana petrolde görülen en büyük günlük artış oldu.
Brent petrolün varili, uluslararası piyasalarda 64,91 dolardan alıcı buluyor. Dün 65,73 dolara kadar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, günü 65,25 dolar seviyesinde tamamladı. Brent petrolün varil fiyatı, bugün saat 10.04 itibarıyla yüzde 0,52 azalarak 64,91 dolar oldu. Aynı saatte Batı Teksas türü ham petrolün varili 61,21 dolardan işlem gördü.
Yaptırımlar hareketin bir kısmını açıklıyor. Ancak sıçrayışın büyüklüğü, haber öncesinde yatırımcıların pozisyonlarının nasıl konumlandığını da yansıtıyor. Petrol vadeli işlemler piyasası son 15 yılın en sıkışık döneminde. Spekülatörlerin yükseliş (long) ve düşüş (short) pozisyonları arasındaki en dar beş haftalık farkın tamamı ağustos ayından bu yana görüldü. Eylül sonunda, uzun pozisyonlar kısa pozisyonlardan sadece 26 bin 483 adet fazlaydı; bu, 2010’dan bu yana haftalık medyan fark olan 216 binin çok altında. Uzun pozisyon fiyatların yükseleceği, kısa pozisyon ise düşeceği yönünde bir bahis. Bu pozisyonlar birbirine çok yakın olduğunda, piyasa hassas bir dengede durur ve yeni bir haber geldiğinde fiyatlar keskin biçimde dalgalanabilir. Ekim ayında farkın daha da daralmış olabileceği düşünülüyor ancak ABD'de hükümetin kapanması nedeniyle veriler yayımlanmadı.
Forbes'un haberine göre Vadeli işlem sözleşmeleriyle ilgili bu bilgiler, Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu’nun (CFTC) “Yatırımcı Pozisyonları Raporu”ndan (Commitments of Traders report) alındı. Bu rapor, vadeli işlem piyasalarında yatırımcıların nasıl konumlandığını, kimlerin uzun, kimlerin kısa pozisyon tuttuğunu ve aradaki dengeyi gösterir.
Petrol piyasasında en çok takip edilen grup “yönetilen para” (managed money) kategorisidir. Bu kategori, vadeli işlem sözleşmelerini fiziksel teslim için değil, kar amacıyla alıp satan hedge fonlarını ve diğer profesyonel yatırımcıları kapsar. Yani bu oyuncular fiyat yönü üzerine spekülasyon yapar, petrolü kullanmak için satın almaz.
Uzun ve kısa pozisyonlar arasındaki farkın dar olması, piyasanın yakın vadede fiyatın hangi yönde gideceğinden emin olmadığını gösterir. Böyle zamanlarda fiyatlar iki yöne de keskin şekilde hareket edebilir çünkü yatırımcılar önemli bir haber geldiğinde pozisyonlarını hızla kapatma eğilimindedir.
Yaptırımlar kalıcı etki yaratabilir
Enerji şirketlerine yatırım yapan Houston merkezli Bison Interests’in yatırım direktörü Josh Young, piyasa duyarlılığının aşırı derecede olumsuz olduğunu, bunun hem yorumcuların açıklamalarında hem de CFTC raporlarında görüldüğünü söylüyor. Yaptırımların kendisi ise kalıcı etkiler yaratabilir. Bloomberg’e göre Hindistan’ın Rus ham petrolü alımları neredeyse sıfıra düşebilir. Rusya, 2023 itibarıyla küresel arzın yaklaşık yüzde 11’ini sağlayarak dünyanın üçüncü büyük üreticisi konumunda. Alıcılar zaten alımlarını azaltmış olsa da daha sert önlemler petrol akışını daha da bozabilir ve yatırımcılar fiyatların yükseleceğine oynamaya başlarsa volatiliteyi artırabilir.
Yine de Trump’ın politikaları öngörülemez ve yaptırımların uygulanması zor. Bu nedenle Young, “Trump yönetiminin son açıklanan yaptırımları uygulama konusunda ne kadar kararlı olacağı konusunda temkinliyim. Uygulama riskinin kendisi bile fiyatları daha adil bir seviye olan 70–80 dolar aralığına yaklaştırabilir" dedi.
