Rusya ekonomisi ABD’nin baskısına dayanabilir mi?

ABD Başkanı Donald  Trump, Rusya’yı Ukrayna’daki savaşını sonlandırmaya ikna etmek için diplomatik girişimleri ekonomik tehditlerle birleştiriyor. Trump, bu hafta yaklaşımının dozunu artırdı; hem Rusya lideri Vladimir Putin’le görüşme planlarını duyurdu hem de Rus petrolü satın aldığı için Hindistan’ı cezalandırmak üzere ABD tarifelerini iki katına çıkaracağını açıkladı.

Son bir ay içinde Trump, Putin bir ateşkesi kabul etmezse ya yeni yaptırımlar uygulayarak ya da Rus petrolü için kalan pazarları kapatarak Rusya’nın savaş ekonomisini felç etme tehdidinde defalarca bulundu. Kremlin, şu ana kadar Trump’ın ültimatomlarını umursamaz göründü ve son saldırısını sürdürme niyetinde olduğunu belirtti. Peki Rusya’nın Trump’a karşı dayanma kapasitesi ne kadar? İşte bilinmesi gerekenler: 

Rus ekonomisi ne kadar güçlü?

Rusya, 2022’deki işgalin ardından devlet harcamalarını önemli ölçüde artırarak ekonomik bir patlama yarattı. Ancak bu patlama sona erdi. Ülke ekonomisinin bu yıl yüzde 1 ila 2 oranında büyümesi bekleniyor. Bu oran, 2024’teki yüzde 4,7’lik büyümenin oldukça altında. Petrol gelirleri düşüyor. Çoğu sivil sanayi artık büyümüyor. Yüksek faiz oranları özel yatırımı baskılıyor ve büyük şirketler işçileri ücretsiz izne göndermeye başlıyor. İktidar yanlısı bir Rus milletvekili olan Dmitri Gusev salı günü düzenlenen bir basın toplantısında,  “En büyük Rus şirketleri yeni enerji santralleri, fabrikalar, boru hatları, demiryolları inşa etmek gibi kalkınma faaliyetlerine para harcayamıyor. Yatırım programları daralıyor” dedi. 

Putin’in deneyimli ekonomik kriz yönetim ekibi, yavaşlamanın bir krize dönüşmesini şu ana kadar engelledi. Hatta bazı yetkililer, ekonominin soğumasını olumlu karşıladı. Rus tüketiciler ve işletmeler harcamada daha temkinli hale geldi ve bu durum enflasyonun dizginlenmesine, spekülatif kredilerin azalmasına ve iş gücü kıtlığının hafiflemesine yardımcı oldu. Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina temmuzda yaptığı bir açıklamada, “Ekonomi daha dengeli bir büyümeye dönüyor” ifadesini kullandı.

Rusya’da enflasyon yıllık yaklaşık yüzde 9 seviyesinde ve faiz oranları yüzde 18. Bu durum, birçok sektörde maaşların fiyatlardan daha hızlı artması ve bankada parası olan Rusların yüksek faiz geliri elde etmesi nedeniyle, şu ana kadar sıradan Ruslar üzerinde sınırlı etki yarattı.

Paradoksal bir şekilde, yaşanan büyük insani kayıplara rağmen, savaş ortalama bir Rus’un yaşam standardını son on yılın en yüksek seviyesine çıkardı. Bu, Finlandiya Merkez Bankası’ndan ekonomistler Sinikka Parviainen ve William Pyle tarafından yazılan yeni bir araştırma makalesine göre belirlendi. Yavaşlama bu kazanımları aşındırıyor, fakat şu an için Kremlin’in savaş stratejisini caydıracak kadar hızlı bir şekilde değil.

Riskler neler?

Rus ekonomisi için en büyük risk, zayıflayan küresel petrol fiyatları nedeniyle bu yıl şimdiye kadar yüzde 18 düşen petrol gelirleri. Düşen gelirler, Rus hükümetini bu yılki bütçe açığı tahminini gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 0,5’inden yüzde 1,7’sine yükseltmeye zorladı. Analistler, hükümetin bütçe açığını kapatmak için ülkenin egemen varlık fonunun geri kalanını kullanmasını, yerel bankalara borç satmasını ve sosyal harcamalarla altyapı yatırımlarını kısmasını bekliyor. Ancak analistlerin bu önlemlerin, Putin’in savaş yürütme kapasitesini etkilemesinin olası olmadığını belirtiyor.

Berlin merkezli bir araştırma kuruluşu olan Carnegie Russia Eurasia Center’da Rusya ekonomisi uzmanı Alexandra Prokopenko’ya göre hükümet şu anda GSYİH’nin yaklaşık yüzde 8’ine ulaşan askeri harcamaları korudu ve gelecek yıl da en az bu düzeyde harcama yapması bekleniyor.

Trump’ın önlemleri fark yaratır mı?

Trump bile, Putin üzerindeki ekonomik baskının işe yaramayabileceği konusunda uyardı. ABD Başkanı’nın asıl hedefi, federal bütçenin yaklaşık üçte birini sağlayan Rus petrol gelirleri. Trump salı günü CNBC’ye verdiği röportajda, “Eğer petrol fiyatlarını varil başına 10 dolar daha aşağıya çekerseniz, Putin insanları öldürmeyi durduracaktır” dedi. Trump’ın ilk hamlesi, Rus petrolü satın aldığı için Hindistan’a yüzde 25 ek ithalat tarifesi tehdidinde bulunmak oldu. Hindistan, savaşın başlangıcından bu yana Rus ham petrolü ithalatını önemli ölçüde artırdı; çünkü Batılı müşterilerin kaybını telafi etmek isteyen Rus tüccarları büyük indirimler uyguladı. Hindistan artık Çin’in ardından Rus petrolünün ikinci büyük alıcısı konumunda.

Hintli yetkililer Trump’ın tarifelerine karşı çıktı ve Rus petrolü almaya devam edeceklerini açıkladı. Ancak analistlere göre Hint rafinerileri jeopolitik riskleri telafi etmek için zaten Rus petrolü üzerinde daha büyük bir indirim alıyor gibi görünüyor. Kpler’den analist Homayoun Falakshahi çarşamba günü yazdığı notta, son iki hafta içinde Rusya’nın ana ham petrol karışımı ile küresel gösterge arasındaki fiyat farkı Hindistan pazarında varil başına 5 dolar arttığını yazdı ve farkın daha da açılmasını beklediğini ekledi.

Prokopenko, “Rus petrolünün fiyatının varil başına 10 dolar düşmesi, Rusya’nın bütçe açığını GSYİH’nin yüzde 0,8’i kadar artırır. Bu Kremlin için yıkıcı değil. Kremlin, düşük petrol fiyatlarının bile savunma sanayisini tehdit etmediğine inanıyor” dedi.