Musk’ın Körfez bağları ve anlaşma çılgınlığı

Pazartesi günü Riyad'da düzenlenen Suudi-ABD Yatırım Forumu'nda Elon Musk, Krallığın iletişim ve bilgi teknolojileri bakanıyla yaptığı sohbet sırasında roket şirketi SpaceX'in uydu interneti kolu Starlink'in Suudi Arabistan ile ülkenin denizcilik ve havacılık şirketlerine hizmet sunmak üzere bir anlaşma yaptığını duyurdu.

X’in borcunu finanse ettiler

Bu Musk'ın birkaç hafta içinde Suudilerle anlaşma yaptığı ikinci girişim oldu. Musk'ın sosyal medya şirketi X 29 Nisan'da, Musk'ın üç yıl önceki kaldıraçlı satın alma işleminden kaynaklanan 12 milyar dolarlık mevcut borç yükünün bir kısmını yeniden finanse etmek için 1,23 milyar dolarlık yeni borç aldı. PitchBook'a göre X'in borcunun yeniden finanse edilmesine yardımcı olan firmalardan biri, Suudi milyarder Prens Alwaleed Bin Talal Alsaud'un başkanlığını yaptığı yatırım şirketi Kingdom Holding Company idi. Kingdom Holding tarafından 1,23 milyar doların ne kadarının finanse edildiği belli değil. 

Kingdom Holding'in X'in borç yükünü yönetmesine yardımcı olmak için iyi nedenleri var. Firma, yakın zamanda kurulan ve X ile Musk'ın yapay zeka girişimi xAI'ı içeren Musk'ın xAI Holdings şirketinin en büyük azınlık yatırımcılarından biri. Suudi firma, Musk sosyal medya platformunu 2022'de özelleştirdiğinde mevcut Twitter yatırımını devretti ve ardından xAI'ın geçen yıl mayıs ve kasım aylarındaki iki 6 milyar dolarlık finansman turuna katıldı. Birkaç gün önce Prens Alwaleed, Musk ve Trump arasındaki bir satranç maçını izlerken yapay zeka tarafından oluşturulmuş bir görüntüsünü paylaşmıştı.

İlişkileri her zaman bu kadar iyi değildi

Musk ve Suudiler arasında işler her zaman bu kadar iyi değildi. Krallığın egemen varlık fonu PIF, Musk'ın otomobil üreticisini özelleştirmek için Suudilerden finansman sağladığına dair yanlış bir tweet atmasından önce, 2018'de Tesla'da yaklaşık yüzde 5'lik bir hisse oluşturmuştu. Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) Musk'a dava açtı ve Musk, gazeteci ve Suudi muhalif Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından Suudilerden bir daha “muhtemelen” para almayacağını söyledi. Bunun üzerine Suudilerin 2020 yılında Tesla hisselerinin çoğunu sattı.

Musk’ın yabancı sermaye hedefleri

Dünyanın en zengin insanı, Donald Trump'ın ikinci dönemi sırasında en yakın danışmanlarından biri olarak küresel etkisini ve siyasi gücünü pekiştirirken, her iki tarafın da tutumundaki değişiklik, Körfez yatırımcılarının Musk'ı daha geniş bir şekilde kucakladığını yansıtıyor. Ayrıca Musk'ın büyüyen özel girişimler imparatorluğunu finanse etmek için yabancı sermayeden yararlanma isteği de var. Musk Suudilerden aldığı desteğe ek olarak, OpenAI ile rekabet etmeyi amaçlayan yapay zeka girişimi xAI için kaynak yaratma da dahil olmak üzere yatırımlar ve yeni anlaşmalar için geçen yıl Katar, Umman, Kuveyt ve BAE'deki egemen varlık fonları ve devlete bağlı şirketlerden yararlandı.

Trump'a 400 milyon dolarlık bir uçak hediye etmesiyle manşetlere çıkan Katar, Musk’ın erken destekçilerinden biri. Katar'ın 500 milyar doların üzerindeki egemen varlık fonu Katar Yatırım Otoritesi, Musk'ın 2022'deki Twitter satın alımına 375 milyon dolar yatırım yaptı. Geçen yıl, petrol devleti desteğini genişletti. Geçen yaz ülkede ilk Tesla mağazası ve showroomu açıldı. Ekim ayında devlete ait Qatar Airways, ticari uçaklarında wi-fi olmabilmesi için Musk'ın uydu internet sağlayıcısı Starlink ile bir ortaklık başlattı.

Kasım ayında Trump'ın seçilmesinden kısa bir süre sonra, devlet varlık fonu xAI'ın 6 milyar dolarlık kaynak yaratma turuna yatırım yaptı. Ocak ayında fon, Elon Musk'ın kardeşi Kimbal'a ait bir drone ışık gösterisi şirketi olan Nova Sky Stories'e gelecek iki yıl boyunca ülke çapında ışık gösterileri düzenlemesi için açıklanmayan bir miktar ödeyeceğini duyurdu.

Umman ve Kuveyt de Musk'ın xAI'nın destekçileri arasında yer alıyor. Devlete ait 50 milyar dolarlık bir varlık fonu olan Umman Yatırım Otoritesi, xAI'ın geçen yılki 6 milyar dolarlık iki fon toplama turuna da açıklanmayan miktarlarda yatırım yaptı. Varlıkları 1 trilyon dolar olan devlet destekli bir yatırım fonu olan Kuveyt Yatırım Otoritesi, xAI'ın kasım ayındaki kaynak yaratma turuna açıklanmayan bir miktarda yatırım yaptı.

Birleşik Arap Emirlikleri ve onun devlet destekli çeşitli fonları xAI’ı desteklemiş görünmüyor. Bununla birlikte, Abu Dabi'nin yönetici hanedanlığıyla bağlantılı bir yatırım holding şirketi olan Alpha Dhabi Holding, Mayıs 2022'de SpaceX'e yatırım yaptı. Şubat ayında BAE, Musk'ın tünel girişimi The Boring Company'nin açıklanmayan bir maliyet karşılığında Dubai'de yeraltı tünellerinden birini inşa edeceğini duyurdu. BAE’nin yapay zeka bakanı şubat ayındaki bir panelde “Dubai'nin en yoğun nüfuslu bölgesini kapsayacak ve insanların bir noktadan bir noktaya sorunsuz bir şekilde gitmesini sağlayacak” dedi. 

Tünel şirketi için de yatırım istiyor

Musk görünüşe göre Suudilerin de The Boring Company'ye yeni sözleşmeler vereceğinden umutlu. Pazartesi günü yaptığı sohbet sırasında xAI ile ilgili bir soru üzerine Musk konuyu şirketine getirdi: Şunu da belirtmeliyim ki, dikkate değer bir konu da tüneller. The Boring Company adında bir şirketim var, kulağa biraz sıkıcı geliyor ama kelimenin tam anlamıyla tüneller açıyor.

Uzmanlara göre Musk'ın gayri resmi danışmanı ve DOGE başkanı olarak Donald Trump üzerindeki etkisiyle birleşen tüm bu iş ilişkilerinin çıkar çatışmaları konusunda pek çok endişe yaratması şaşırtıcı değil. Washington, D.C. merkezli bir düşünce kuruluşu olan Project On Government Oversight'ın genel danışmanı Scott Amey, “Bazı önyargıları kapıda bırakmak neredeyse imkansız ve bu nedenle Musk tarafından sunulan herhangi bir tavsiyenin iş ilişkileri temelinde değerlendirilmesi gerekir. İşte bu yüzden hükümet yetkilileri için etik standartlarımız var. Bu güvencelerin göz ardı edilmesi kamuya değil, bağlantılı kişilere fayda sağlayacaktır” dedi. Belki de Musk tam da böyle olmasını istiyordur.