Euro’ya yoksul bir üye

Avrupa Birliği’nin (AB) en yoksul ülkelerinden biri olan Bulgaristan, 2026’dan itibaren Euro’nun 21’inci üyesi olmaya hazırlanıyor. Ancak herkes bunun iyi bir fikir olduğunu düşünmüyor. Avrupa Konseyi ve Euro Bölgesi maliye bakanları geçen ay Bulgaristan’ın Euro Bölgesi’nin yeni üyesi olmasını tavsiye etme kararı aldılar. Nihai onay 8 Temmuz’da yapılacak AB maliye bakanları toplantısında verilecek.

Bulgaristan Levası’nın euro’ya çevrileceği döviz kuru, AB maliye bakanlarının yapacağı bu toplantıda kararlaştırılacak ve teknik geçişi hazırlamak için Sofya’ya 2026 başına kadar süre tanınacak. Böylece, Bulgarlar 1 Ocak’tan itibaren Leva yerine euro kullanmaya başlayacak.

Bulgar halkının yarısı, euro’ya geçişe daha yüksek fiyatlar ve bağımsızlığın zedelenmesini beraberinde getireceği için karşı çıkıyor. Yeni bir ankete göre halkın yüzde 50’si yeni para birimi olarak euro’nun kabul edilmesine itiraz ediyor, yüzde 43’ü ise Euro’dan yana...

2007'den beri çalışmalar yapılıyor

Popülist Rusya yanlısı partiler de Euro Bölgesi üyeliğine şiddetle karşı. Ancak, Başbakan Rosen Zhelyazkov, Euro Bölgesi'ne katılmayı bir öncelik haline getirmiş durumda, bunun ekonomik istikrarı ve büyümeyi artıracağını savunuyor.
Bulgaristan 2007’de AB’ye katıldığından beri euro’ya geçmek için çalışmalar yapıyor. Ancak, enflasyonun kontrol altına alınamaması, siyasi istikrarsızlık (son dört yılda yedi seçim yapıldı) ve kara para aklamayla mücadele reformları gibi nedenlerle birkaç kez ertelendi. Tüm bunlar Bulgaristan için euro yolunu epey zorlaştırdı. Son olarak geçen yıl Euro Bölgesi’ne katılım, Sofya’nın enflasyon kriterini sağlayamaması nedeniyle ileri bir tarihe atıldı. 

Bulgaristan’da enflasyon, Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa’da yaşanan enerji krizi sırasında Temmuz 2022-Şubat 2023 arası yüzde 16’nın üzerinde seyretti. Geçen yılbaşından itibaren yüzde 4’ün altına indi. Mayıs ayı itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 3,7 seviyesinde… 

Bulgaristan, euro’ya geçiş için kriterlerden biri olan; tüketici enflasyonu yüzde 2,8’in altına indirme veya en düşük üç AB ülkesinin ortalamasını 1,5 puan aşmama koşulunu yerine getirmek üzere. Uluslararası Para Fonu (IMF) yılsonunda enflasyonun yüzde 2,6’ya düşeceğini öngörüyor. Ayrıca bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 3’ünü aşmaması ve kamu borcunun GSYİH’a oranının yüzde 60’ı geçmemesi kriterlerini de karşıladı. Bütçe açığının milli gelire oranında 2024’te yüzde 3, 2025’te beklenen yüzde 2,8 ile bütçe disiplinini sağladı. Borç oranında ise yüzde 24,1 oranı ile Euro bölgesi üyeliği kriterinin epey altında.
 

Leva nasıl kat kat değerlendi?

Bulgaristan Levası, 1999’da Euro’ya çapalandı, o zaman bir Türk Lirası 95 levaydı. Ancak kur Euro’ya sabitlenince lira değer kaybetti. Yine de 2010 yılında levanın değeri liranın biraz altındaydı. 2015 ortasında 1,5 lira idi, 2022 sonunda 10 TL’yi geçti. Leva, halen 23 liranın üzerinde.

Yavaş hareket eden bürokrasi, sınırlı şeffaflık ve 1985’ten bu yana nüfusun yaklaşık dokuz milyondan 6,7 milyona düşmesiyle giderek artan bir vasıflı işgücü açığı da önemli sorunlar... Ayrıca, Bulgaristan 2024’te kişi başına 17,588 dolar ile AB’nin en yoksul ülkesi. Bu rakam, AB ortalamasının yüzde 34 altında…

Ancak, güneydoğu Avrupa’da Karadeniz kıyısında stratejik bir konum, sayısının azalmasına rağmen iyi eğitimli bir işgücü ve Avrupa ile tamamen entegre bir ekonomi de Bulgaristan’ın olumlu yönleri... 

Özellikle iç tüketim ve inşaat sektörünün desteğiyle 2024’te yüzde 2,3 ile AB ortalamasının epey üzerinde ekonomik büyüme konusunda bölgedeki en iyi ekonomilerinden biri. Son yıllarda elektronik, bilgi teknolojisi, sürdürülebilir enerji ve sağlık alanlarına odaklandı ve doğrudan yabancı yatırımlarda önemli artışlar oldu. Euro’ya geçişle birlikte, AB tedarik zincirlerine güçlü entegrasyonun sağlanması, euro üyeleriyle ticaret ve turizm akışının hızlanması da bekleniyor. 

Ocak ayında AB’de serbest dolaşımı garanti eden Schengen üyesi olması ve Bulgaristan’ın komşuları Yunanistan ve Romanya ile sınırlarının tamamen açılması da bu süreçte önemli bir adım oldu. Uzmanlar, uro’ya karşı çıkanların o kadar da haksız olmadığını, para birimi değişimi sürecinde bazı işletmelerin fiyatları yuvarlaması nedeniyle fiyatlarda artış olmasının muhtemel olduğunu, özellikle daha yoksul kırsal alanlarda Euro Bölgesi üyeliğinin satın alma gücünü aşındırabileceğini vurguluyor. Ancak Bulgar Levası uzun süredir euro’ya çapalanmış durumda ve bu nedenle geçiş enflasyonundaki artışın hafif olması bekleniyor.

İkinci tartışmalı konu ise Leva’dan vazgeçilmesi, ekonomik bağımsızlığın ve para politikasındaki kontrolün bırakılması... Euro’ya geçiş nüfusun bir kısmı tarafından ulusal kontrolün kaybı olarak algılanıyor.  Ancak, ekonomistler Euro Bölgesi ülkelerinin Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) güvenilirliğinden kaynaklanan daha düşük faiz oranlarından ve azalan döviz riskinden faydalandığını hatırlatıyor. Bu da daha uygun koşullarda kredi ve ipotek ve dolayısıyla ekonominin ivmelenmesini demek. Bu nedenle, ECB’nin denetimi yabancı yatırımları, ekonomik istikrarı ve büyüme beklentilerini artırabilir.

Enflasyona karşı zafer

Euro Bölgesi ekonomisinden olumlu sinyaller geliyor. Euro Bölgesi enflasyonu mayıs ayında ECB’nin yüzde 2 hedefinin altında kalarak yüzde 1,9’a düştü ve enflasyona karşı savaş kazanılmış gibi gözüküyor. 2025’te ortalama yüzde 2, 2026’da ise yüzde 1,6’ya düşmesi bekleniyor. Euro bölgesinde mayıs’ta yıllık yüzde 0,7 ile en düşük enflasyonlardan birine sahip olan Fransa’nın Merkez Bankası Başkanı François Villeroy de Galhau, Fransa’da ve genel olarak Euro Bölgesi'nde enflasyona karşı zafer kazandığını ilan etti.

Ancak, ECB Başkanı Christine Lagarde, daha temkinli bir iyimserlikten yana... ECB’nin son toplantısında politika faizini son iki yılın en düşüğü olan yüzde 2’ye düşürmesinden sonra konuşan Lagarde, faiz oranının artık ne büyümeyi teşvik eden ne de kısıtlayan bir seviyede olduğunu, mevcut duruşun esneklik sağladığını vurguladı. 

Ekonomik büyümede de beklentilerin üzerine çıkıldı. Bölge ekonomisi yılın ilk üç ayında beklenenden iki kat fazla büyüdü. GSYİH bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 0,6 arttı. Beklenti yüzde 0,3’tü. Yıllık olarak ise büyüme yüzde 1,5 oldu. Bu 2022 sonundan beri en güçlü oran... 

Güçlü büyümede büyük ölçüde İrlanda’nın yüzde 9,7’lik performansının büyük etkisi var. Bölgenin motoru Almanya da çeyrek yıl itibarıyla 0,4’lük artışla beklenenden daha iyi performans gösterdi. İşsizlik de Nisan’da yüzde 6,2 ile geçen yılsonundan beri en düşük seviyeye indi. Düşen enerji ve girdi fiyatları maliyet baskısını azaltıyor.