Dünyanın en zengin adamı ne kadar maaş almalı?

Elon Musk geçen yıl bir S&P 500 şirketinin en düşük maaşlı CEO'suydu. Tesla ona 0 dolar ödedi. Bir mahkeme Musk'ın ücret paketini iki kez iptal etti ve hissedarlardan gelen iki destek oyuna rağmen bu paketin oluşturulma sürecinin kusurlu olduğunu belirtildi. Şimdi Tesla'nın işleri zorlanıyor, Musk ABD siyasetindeki dolambaçlı yolundan yeni çıktı ve Tesla yönetim kurulu uzun süredir liderlik yapan kişi için yeni bir maaş paketi araştırıyor. Yönetim kurulu çetrefilli bir soruya yanıt vermek zorunda: Dünyanın en zengin adamına nasıl ödeme yaparsınız?

Kurucu-CEO'lara yapılan ödemeler büyük farklılıklar gösteriyor: Taser üreticisi Axon geçen yıl Rick Smith'e 165 milyon dolarlık hisse senedi ödülü vererek onu The Wall Street Journal'ın yıllık sıralamasında en yüksek maaşlı CEO yaptı. Meta, milyarder kurucu ortağı Mark Zuckerberg'e geçen yıl kişisel güvenlik hizmetleri için 27 milyon dolar ödedi. Michael Dell çoğu nakit olmak üzere 3,1 milyon dolar alırken, Berkshire Hathaway'den Warren Buffett mütevazı bir maaş ve güvenlik yardımı (405.111 dolar) alıyor ve hiç hisse senedi tahsisi almıyor.

Yüksek mevkilerdeki diğer kişiler için bile ücretler büyük farklılıklar gösterebiliyor: ABD Başkanı Donald Trump yılda 400 bin dolar kazanıyor (artı 50 bin dolar vergiden muaf harcama ödeneği). Beyzbol oyuncusu Juan Soto, New York Mets ile 24 sonunda yaptığı sözleşme kapsamında 15 yılda 800 milyon dolar kazanabilir.

İşte Musk'a ödeme yapmak için Tesla’nın değerlendirebileceği seçenekler:

Seçenek 1: Öne çıkmasını sağlayın ve büyük oynayın

Bir ücret danışmanlığı firması olan Johnson Associates'in genel müdürü Alan Johnson, Tesla'nın yönetim kurulunun Musk'a ortaya çıkması ve işini yapması gerektiğini açıkça belirtmesi ve nihai bir yedek için planlama konusunda ciddi olması gerektiğini söyledi. Bu durum SpaceX, hükümet çalışmaları ve diğer girişimlerine daha az zaman ayırması anlamına gelebilir.

Johnson, “Bunun bedelini neden Tesla ödesin ki? Kendisinin de işin içinde olması, halef-selef olması ve gerçek bir şirket gibi yönetmeye başlaması konusunda bazı gereklilikleri yerine getiriyor. Eğer kalır ve değer yaratırsanız, çok para kazanırsınız. Ama dahil olmak istemezseniz ya da değer yaratmazsanız, kazanamazsınız” dedi.  Johnson, yönetim kurulunun büyük düşünmesi gerektiğini, Musk'ın Tesla hisselerinden milyarlarca dolar kazanma potansiyeli nedeniyle açıkça motive olduğunu da sözlerine ekledi.

Johnson, Tesla'nın Musk'ın ücret yapısını da daha basit tutması gerektiğini ifade etti. Musk'ın 2018'deki opsiyon hakkı, bir düzine hisse dilimi ve daha da fazla ayrı pazar ve işletme hedefiyle çok karmaşıktı. Johnson, bu kez karmaşıklığı ortadan kaldırmayı ve Tesla'nın artık bir zamanlar olduğu gibi ateşli bir büyüme kaynağı olmayabileceği göz önüne alındığında, piyasayı yenen veya hatta onunla eşleşen hisse senedi fiyatı performansı için ödeme yapmayı öneriyor. Johnson, “Bugünkü değer muazzam ve bence bunun farkına varılmalı; dolayısıyla bunu korumak ya da pazara göre büyütmek çok değerli olmalı. Bu değer yaratmakla ilgili. Kaç araba satacağınızla ilgili değil” dedi. 

Seçenek 2: Ona bir CEO gibi ödeme yapın

Diğerleri ise Musk'ın otomobil üreticisinde daha büyük bir hisseye sahip olma taleplerini karşılamanın yönetim kurulunun görevi olmadığını savunuyor. CEO, Tesla'nın dörtte birine sahip olamazsa dikkatini başka bir yere vereceğini ima etti. Musk şu anda şirketin yaklaşık yüzde 20'sini kontrol ediyor. Dünyanın en zengin insanı daha fazlasına sahip olmanın kendisine daha özgür bir el sağlayacağını söylüyor.

Ücret danışmanlığı şirketi Farient Advisors'ın kurucusu ve CEO'su Robin Ferracone, “Kişiye bir yönetici işi yapması için ödeme yapıyorsunuz ve bunu ne tür bir öz sermaye hissesine sahip olduğundan ayırmanız gerekiyor. Eğer şirkette daha büyük bir hisse istiyorsa, gidip satın alsın” dedi. 

Ferracone yönetim kurulunun, Musk'ın birkaç yıl kalması halinde Tesla'nın satın aldığı hisselerin belli bir seviyesini karşılayacağı bir ortak yatırım düzenlemesi yapabileceğini söyledi. Ferracone, Musk'ın 2018 opsiyon tahsisinin destekçisi değildi ancak tasarımının, finansal kazanımlarla birlikte olması halinde artan hisse senedi fiyatı takdiri için onu ödüllendirerek haklı olduğunu söyledi.

Ücret sektöründeki çoğu kişi Tesla'nın yönetim kurulunun diğer CEO'ların ücretlerini belirlerken izlenen süreci izlemesi gerektiğini savunuyor: Örneğin büyük teknoloji şirketlerinin kurucuları, otomobil üreticileri ve yapay zeka şirketlerinin CEO'ları da dahil olmak üzere geniş ölçüde benzer yöneticilerden oluşan bir grup belirleyin ve bunları mantıklı bir miktar belirlemek için kullanın. Willis Towers Watson'da yönetici ücretlerinden sorumlu kıdemli direktör Scott Oberstaedt, “Bize göre bir ücret komitesinin karar alma süreci, kurucu ücretleri ve kurucu olmayan ücretleri için farklı olmamalı” dedi.

Seçenek 3: Herkes gibi ödeme yapın

2024'ün en yüksek maaşlı CEO'su olan Axon'un Smith'i geçen yıl 165 milyon dolarlık ödeme paketinin şirketin yaklaşık 4.000 çalışanına açık bir plan kapsamında yapılandırıldığını söyledi. Smith bunu, Musk'ın 2018'de yaptığı bağıştan esinlenen önceki ödeme paketinin bir uzantısı olarak tanımlıyor. 2024 paketi, hisse fiyatını ve finansal önlemleri birleştiren bir dizi hedefe bağlı ve hisselerin çok hızlı bir şekilde hak edilmesini önleyen kısıtlamalar var. Axon çalışanları yedi yıl boyunca gelirlerinin bir kısmından vazgeçerek bunu şirketin performansı üzerine bahis oynamak için kullanabiliyor. Yılda 90 bin doların altında kazananlar ise doğrudan hibe alabiliyor. Smith, “Ben de herkesle aynı matematiksel plana dahilim. Diğer şirketlerin de bunu kopyaladığını görmeyi çok isterim” dedi. 

Smith, Axon'un tipik S&P 500 büyümesini yakalaması halinde, CEO ve diğer çalışanların başlangıçta ayırdıkları değer kadar hisse alacaklarını söyledi. Daha güçlü performans hisselerini üçe katlayabilir. Düşük performans ise daha az ve ya da hiçbir şey alamamaları anlamına geliyor.