Çin üstünlük için deniz tabanı haritası çıkarıyor

Çin, kıyılarının çok ötesindeki sularda okyanus araştırmalarını hızla genişletiyor ve deniz erişimini genişletip ABD müttefiklerini tehdit ederken araştırmaları Pekin'e değerli askeri istihbarat sağlayan bir gemi filosu gönderiyor. Çin'in filosu Japonya, Hindistan ve diğerlerinin protestolarına neden oldu ancak bu Pekin'i deniz tabanını haritalamak için uzun görevler başlatmaktan alıkoymadı. Elde ettikleri veriler, bilimden gelişmekte olan derin deniz madenciliği endüstrisine kadar çok sayıda uygulama alanına sahip olsa da Çin hükümetinin sivil araştırmalara askeri kullanım için el koyması Amerikalı müttefiklerini tehdit ediyor.

Güvenlik engeli yok

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'ndeki Çin Güç Projesi'nde kıdemli araştırmacı olan Matthew Funaiole, “Bu verilerin Çin ordusu için bir değeri varsa ve bu verilere erişmek istiyorlarsa, bunu elde edeceklerdir. Ortada bir güvenlik duvarı yok” dedi.  Hindistan donanması 2019'da bir Çin araştırma gemisini uzaklaştırdı ama daha fazlası geri döndü. Geçtiğimiz haftalarda Çin'in en gelişmiş araştırma gemilerinden ikisi, Xiang Yang Hong 01 ve daha yeni olan Dong Fang Hong 3, doğu Hint Okyanusu'nun geniş bölgelerinde taramalar yaptı.

Batı’ya yetişmeye çalışıyor

Çin'e ait sivil gemiler dünyanın dört bir yanında keşif gezileri düzenliyor. Akıntılar, sıcaklık ve tuzluluk da dahil olmak üzere topladıkları veriler bir dizi uygulamaya sahip olabilir. Örneğin deniz tabanının ayrıntılı taranması, deniz mayınlarının görünürlüğü ve sonarın doğruluğu hakkında bilgi sağlayabilir. Araştırmalar hangi madenlerin çıkarılabileceğinin belirlenmesine de yardımcı olabilir. Pekin şimdiden savunma, elektrikli araçlar ve diğer teknolojiler için kritik önem taşıyan madenleri elde etme yarışını domine ediyor ve Batı'nın ticari çalışmalarına yetişmeye çalışıyor. 

Birçok hükümet şikayet etti

Araştırmalar hangi madenlerin çıkarılabileceğinin belirlenmesine de yardımcı olabilir. Pekin şimdiden savunma, elektrikli araçlar ve diğer teknolojiler için kritik önem taşıyan madenleri elde etme yarışını domine ediyor ve Batı'nın ticari çabalarına yetişmeye çalışıyor. CSIS, Çin kurumları, kolluk kuvvetleri, üniversiteler ve kamu iktisadi teşebbüsleri tarafından işletilen 64 araştırma ve inceleme gemisi üzerinde yaptığı bir çalışmada, gemilerin yüzde 80'inden fazlasının “Pekin'in jeopolitik gündemini ilerletmekle” bağlantılı olduğunu ya da askeri limanları ziyaret etmek gibi davranışlar sergilediğini tespit etti.

Son görevler en az yarım düzine hükümetin şikâyetine neden oldu. Çin, deniz araştırma faaliyetlerinin, dünya okyanusları için yasal rejimi oluşturan uluslararası antlaşma olan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne tamamen uygun olduğunu söylüyor. 

Deniz tabanını ve sesin farklı derinliklerde suda nasıl hareket ettiğini anlamak, denizaltıların bulunabilmesi ya da gizli kalabilmesi açısından kritik önem taşıyor. Yale Üniversitesi Paul Tsai Çin Merkezi'nde kıdemli bir araştırma görevlisi olan Peter Dutton, “Ses okyanusun farklı bölgelerinde farklı şekillerde hareket edecektir, bu nedenle okyanusun dış hatlarını anlamak akustiği anlamak için önemli” dedi. 

ABD Deniz Kuvvetleri de askeri amaçlarla deniz araştırmaları yürütüyor ancak analistler bu çabaların bilimsel araştırmalardan daha net bir şekilde ayrıldığını söylüyor. BM sözleşmesi uyarınca kıyı devletleri, kıyıdan yaklaşık 350 kilometre açıktaki münhasır ekonomik bölgelerindeki araştırmalar üzerinde yargı yetkisine sahip. Sözleşmeyi tanıyan ancak onaylamayan ABD, askeri araştırmaların bundan muaf olduğunu ve ABD Donanmasına ait oşinografi gemilerinin düzenli olarak Çin yakınlarında araştırmalar yaptığını savunuyor. Dutton, “Kıyı devletlerinin izni olmadan daha fazla oşinografik araştırma yaptıkları için Çin, Amerika'nın tutumuna yaklaşıyor gibi görünüyor” dedi.   

Hindistan'ın şikâyetleri üzerine Sri Lanka'nın yabancı araştırma gemilerinin ziyaretlerine uyguladığı moratoryumun 2024 yılı sonunda sona ermesinin ardından Hint Okyanusu yeniden parlama noktası haline geldi. Çin devlet medyasında yer alan bir habere göre Xiang Yang Hong 01 Ocak ayında ana limanı Qingdao'dan ayrıldı ve 10 hafta sürmesi beklenen araştırma yolculuğunda yerinde gözlem verileri ve yüksek kaliteli örnekler toplamak üzere güneye doğru yol aldı.

Mineraller için keşif

Geçtiğimiz ay Çin ve Cook Adaları, oşinografik araştırmalar konusunda işbirliği anlaşmasını da içeren kapsamlı bir ortaklığa girdiklerini açıkladıklarında alarmlar yeniden çalmaya başladı. Münhasır ekonomik bölgesi Güney Pasifik'te 15 bin nüfuslu Cook Adaları, derin denizlerde maden arama izni veren az sayıdaki ülkeden biri; Deniz yatağından maden çıkarma yolunda ilk adım.

Güvenlik ve ticari uygulamaları olan bu yeni endüstrinin yönetimine ilişkin kurallar BM'ye bağlı Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi tarafından hazırlanıyor. Aralarında Çin'in de bulunduğu bazı ülkeler otoritenin izniyle araştırmalara başladı bile. Derin deniz madenciliği okyanus tabanında kobalt, bakır, manganez ve nikel gibi hayati metaller içeren küçük kayalara odaklanıyor. Savunması için Yeni Zelanda'ya bağımlı olan eski bir İngiliz himayesindeki Cook Adaları'nın münhasır ekonomik bölgesinde kobalt açısından zengin geniş bir nodül kaynağı olduğuna inanılıyor.

Derin deniz madenciliğine karşı çıkan Yeni Zelanda, geçen ay adaların arkasından Çin ile ortaklık kurduğundan şikayet etti. İki haftadan kısa bir süre sonra Yeni Zelanda yine endişelerini dile getirdi, bu kez komşu sularda Çin donanmasının tatbikat yapması üzerine. Ülkenin savunma bakanı tatbikatları bir uyandırma çağrısı olarak nitelendirdi.