Çin’in rekor ticaret fazlası Trump’ın gümrük vergisi savaşını nasıl tetikledi?

Çin'in geçen yıl yaklaşık 1 trilyon doları bulan ticaret fazlası, küresel ekonomik dengeleri sarsıyor. Pekin'in güçlü ihracat performansı, ABD eski Başkanı Donald Trump’ın Çin ürünlerine yönelik yüksek gümrük vergilerini yeniden gündeme getirmesine neden oldu. Ancak Trump’ın hamlelerinden etkilenen sadece ABD değil; Çin mallarının küresel pazarlara akışı gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde endişe yaratıyor.

Çin dünyanın ticaret devi hâline geldi

Çin'in ihracat makinesi, dünyanın dört bir yanında ürün pazarlarını ele geçirmiş durumda. Ekonomik düşünce kuruluşu CEPII’nin Uluslararası Ticaret Analizi Başkanı Vincent Vicard, Çin’in üretim ve ihracattaki baskınlığının son on yıllarda görülmemiş boyutta olduğunu vurguluyor. Çin, bilgisayar, akıllı telefon, çelik gibi sektörlerde dünya üretiminin önemli bir kısmını gerçekleştiriyor.

Küresel hammadde kontrolü

Çin, kritik hammadde kaynaklarının kontrolünde de öncü konumda. Kobalt, nikel ve lityum gibi stratejik madenlerin büyük bir kısmı, Çinli şirketlerin kontrolünde ya da ortaklığında bulunuyor. Özellikle Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki kobalt madenlerinde Çin’in payı yaklaşık yüzde 70. Endonezya’nın Weda Bay bölgesindeki dev nikel rezervlerinde ve Avustralya, Şili, Arjantin gibi ülkelerdeki lityum projelerinde Çin yatırımları dikkat çekiyor.

Pil sektöründe rakipsiz liderlik

Çin’in pil endüstrisindeki liderliği, küresel ticaret savaşının sembollerinden biri hâline geldi. Çinli CATL gibi şirketler, ucuz üretim maliyetleri ve yüksek teknolojiyle rakiplerinin önüne geçiyor. Çin’in devlet destekli sanayi politikası, özellikle lityum iyon pil üretiminde dünya pazarının yüzde 75’ini ele geçirmiş durumda. Çin ayrıca pil sektörüyle ilgili patentlerin yüzde 80’ine sahip.

Gelişmekte olan ülkeler endişeli

Çin'in ucuz mallarının baskısı altında kalan ülkeler, kendi sanayilerini korumak için önlem almaya başladı. Meksika ve Endonezya gibi ülkeler, Çin mallarının kendi pazarlarını istila ettiğini ve yerel üretimin zarar gördüğünü dile getiriyor. Endonezya, yerel üretimi desteklemek amacıyla nikel cevheri ihracatını yasakladı. Rusya bile Çin'den gelen araçlara karşı gümrük tarifelerini yükseltti.

Trump vergileri yeniden gündemde

ABD’nin Çin'e uyguladığı yüzde 104’ü aşan tarifeler, Pekin’in ihracat stratejisini değiştirmesine neden olabilir. Ancak uzmanlar, Çin’in ekonomik yapısının, bu vergilere rağmen uzun vadede rekabet gücünü sürdüreceğini düşünüyor. Goldman Sachs Çin Başekonomisti Hui Shan, Çin'in üretim rekabetçiliğinin çok güçlü olduğunu ve zirveye ulaşmadığını belirtiyor.

Bazı analistler Çin'in ABD'ye doğrudan ihracatının azalmasına rağmen, dolaylı yollardan diğer ülkeler üzerinden Amerikan pazarına girdiğini ifade ediyor. Bu durum Trump yönetiminin Vietnam, Tayland ve Endonezya gibi ülkelere yönelik ek tarifeler getirmesinin temel sebebi olarak gösteriliyor.

Küresel tedarik zincirleri baskı altında

Çin'in dış ticaret fazlasının oluşturduğu küresel gerilim, üretim fazlasının ihracata bağımlı olmasından kaynaklanıyor. Çin iç talebinin beklentilerin altında kalması, dünya pazarlarının ucuz Çin ürünleriyle dolmasına yol açıyor. Bu durumdan rahatsız olan ülkeler ise Çin'e karşı Dünya Ticaret Örgütü nezdinde şikâyetlerde bulunmaya devam ediyor.

Uzmanlar, Çin’in ihracat merkezli büyüme modelinin sürdürülebilirliği konusunda endişeli. Çin hükümeti ise ticaret fazlasının oluşturduğu dengesizlikleri çözmek için iç tüketimi artırıcı bazı tedbirler açıklasa da, henüz büyük çaplı mali destek programlarını hayata geçirmiş değil.

Ticaret Bakanı Ömer Bolat ABD’nin ek gümrük vergisini yorumladı: İhracatçılarımızın telefonları çalmaya başladı