Çin'deki yabancı şirketlere çifte vergi yükü

Resmi verilere göre, yabancı şirketler ve ortak girişimler Çin’in toplam ticaretinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor. Bu tablo, ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı ticaret savaşının Çin’de faaliyet gösteren uluslararası şirketleri ne ölçüde etkileyebileceğini gözler önüne seriyor.

Çin Gümrük Genel İdaresi verileri ve Financial Times’ın hesaplamalarına göre, tamamen veya kısmen yabancı sahipli şirketler geçen yıl Çin’in 980 milyar dolarlık ihracatının dörtte birinden fazlasını ve 820 milyar dolarlık ithalatının üçte birinden fazlasını gerçekleştirdi. Çin, aynı dönemde yaklaşık 1 trilyon dolarlık rekor bir ticaret fazlası kaydetti.

Apple ve Tesla gibi büyük Amerikan şirketleri ile daha küçük üreticiler, Çin’i üretim üssü olarak kullanıyor. Bu şirketler genellikle bileşen veya hammadde ithal ederek Çin’de montaj yapıyor ve ardından ürünlerini ihraç ediyor. Ancak Trump yönetiminin Çin’e yönelik tüm ihracata uyguladığı vergileri yüzde 145’e yükseltmesi ve Pekin’in buna yüzde 125 oranında karşılık vermesiyle, bu şirketler aynı ürün için hem Çin hem de ABD tarifelerine maruz kalıyor.

Hong Kong Üniversitesi Asia Global Institute Direktörü Heiwai Tang, “Yabancı şirketler Çin pazarında gerçekten sıkışmış durumda" dedi. Tang, “Eğer ithalat yaparlarsa Çin tarifelerini ödüyorlar. ABD’ye ihracat yaptıklarında ise ABD tarifelerini ödüyorlar" ifadelerini kullandı. Tang, bu durumu “çifte darbe” olarak nitelendirdi.

Çin’in yabancı sermayeli ihracat makinesi darbe aldı

Çin’in ihracat büyümesi, Hong Kong ve Makao gibi bölgelerden gelen tamamen veya kısmen yabancı yatırımlı şirketler sayesinde ivme kazanmıştı. Bu şirketler, düşük iş gücü maliyetlerinden yararlanarak Çin’i üretim üssü olarak kullanıyordu.

2008 yılında, yabancı yatırımlı şirketler Çin’in toplam ticaretinin yüzde 55’ini oluşturuyordu. Ancak Çin’in son yıllarda kendi sanayisini güçlendirme politikaları doğrultusunda bu oran düşüşe geçti. Geçen yıl itibarıyla yabancı yatırımlı işletmeler Çin’in toplam ticaretinin yüzde 29,6’sını temsil etti.

Yine de, bu şirketler Çin’in toplam ticaret fazlasının sadece yüzde 16’sını oluşturdu. Çünkü ithalat hacimleri, ihracat miktarlarını dengelemiş durumda.

Amerikan Ticaret Odası Başkanı Michael Hart, Çin’de faaliyet gösteren birçok yabancı şirketin Amerikan menşeli olmadığını ancak Amerikan girdilerine bağımlı olduklarını belirterek, bu şirketlerin de ticaret savaşından olumsuz etkilendiğini söyledi. Hart, Çin Ticaret Bakanlığı’nın bazı sektörler için tarife muafiyetleri üzerinde çalıştığını açıkladı.

Çin, "işleme ticareti" adı altında, yeniden ihraç edilmek üzere ithal edilen bileşen ve hammaddeler için belirli gümrük vergisi muafiyetleri sağlıyor. Bazı büyük Amerikan üreticileri de Trump yönetiminden geçici muafiyetler elde etti. Ancak ticaret savaşının sürmesi, özellikle küçük üreticilerin Çin’den ihracat yapmasını zorlaştırıyor.

Çin merkezli mutfak eşyası ve ev ürünleri üreticisi Velong Enterprises’ın CEO’su Jacob Rothman, ABD'li Walmart gibi perakendeciler için Çin’de üretim yaptıklarını söyledi. Rothman, Tritan adlı plastik türünü ABD merkezli Eastman şirketinden ithal ettiklerini ve bu malzemeyle üretilen ürünlerde çifte vergiye maruz kaldıklarını belirtti. Rothman, “Malzemeyi ithal ederken bir kez, ürünü ihraç ederken bir kez daha vergi ödüyoruz" dedi.

Çin hükümeti, üretilen ürünlerin belirli bir süre içinde ABD’ye ihraç edilmesi durumunda tarife muafiyeti tanıyor. Ancak ürün başka ülkelere ihraç edilirse bu muafiyet uygulanmıyor.

Yatırımlar tehlikede

Ekonomistler, ticaret savaşının Çin'e yönelen doğrudan yabancı yatırımları da olumsuz etkilediği uyarısında bulunuyor. Çin Ticaret Bakanlığı’na göre, ülkeye gelen doğrudan yabancı yatırım miktarı 2024 yılında yuan bazında bir önceki yıla göre yüzde 27,1 oranında düştü.

Hong Kong’daki Lingnan Üniversitesi ekonomi bölümü başkanı Qiu Dongxiao, “Çin’e yalnızca Çin iç pazarı için giren şirketler gelmeye devam edebilir. Ancak amacı ABD gibi üçüncü pazarlar olanlar ciddi zarar görecek" diyerek şirketlerin küresel stratejilerini yeniden gözden geçirmeleri gerektiğini vurguladı.