Aşırı sıcaklarda bedeninizi ve zihninizi korumanın 3 yolu

Yaz ayları pek çok insan için açık hava daha fazla zaman geçirmek, okul tatilleri ve daha rahat bir yaşam temposu demek ki bunların hepsi beyin sağlığına iyi gelir. Ancak yaz aynı zamanda aşırı sıcaklar ve mevsimsel depresyon gibi zihinsel sağlığı zorlayabilecek durumları da beraberinde getirir. Eski sinirbilimi uzmanı Richard Sima, Washington Post'ta kaleme aldığı yazıda yaz aylarında ruh sağlığını korumak için bilinmesi gerekenleri sıraladı. 

1. Sıcak çarpmasını önlemeyi ve tedavi etmeyi öğrenin

Dünyanın birçok yerine rekor sıcaklıklar kaydediliyor. Aşırı sıcaklarla ilgili genellikle anlık sağlık risklerine odaklanılır ancak uzun süreli sıcaklık maruziyeti kronik sağlık sorunlarına da yol açabilir. Günler ve yıllar süren sıcak hava kalp ve böbrekleri zorlar, uykuyu bozar ve ruh sağlığını etkileyebilir.

Kendinizi korumak için vücudunuza sıcağa alışma süresi tanıyın ve bol sıvı tüketin. Korey Stringer Enstitüsü’nün operasyon sorumlusu Rebecca Stearns, “Yeni bir aktiviteye sıcak bir ortamda başlayan herkes için ilk 10-15 gün çok önemlidir. Bu sürede vücudun uyum sağlamasına izin verilmelidir" dedi. 

Açık havada tek başına egzersiz yapmayın ve sıcak çarpmasının belirtilerini tanımayı öğrenin. Isı dalgalarında, birkaç saat bile serin ortamda bulunmak koruyucu olabilir. Klima ve elektrikli vantilatörler işe yarayabilir ama elektrik kesintilerinde erişim zorlaşabilir. Sık sık cildinizi suyla serinletmek etkili bir yöntemdir. Stearns, kendinizi kötü, zayıf, kafası karışmış ya da sinirli hissediyorsanız bunların tehlikeli belirtiler olduğunu vurguluyor. Denge kaybı, yere düşme ya da hareket koordinasyonu kaybı da dikkat edilmesi gereken belirtiler. Uzmanlara göre sıcak çarpması şüphesi varsa, tam teşhis beklemeden hemen soğutma işlemine başlanmalı. Boynunuza ya da vücudunuza havluya sarılmış buz uygulamak ya da tüm vücudu buzlu suya sokmak ilk tercih edilen tedavilerden. 

2. Yaz depresyonuna dikkat edin

Yaz depresyonu, kışın görülen mevsimsel duygudurum bozukluğu kadar araştırılmamış ya da bilinmiyor. Ancak sıcaklık, nem ve polen gibi etkenler nedeniyle birçok kişiyi etkiliyor. Yaz aylarında kendinizi özellikle kötü hissediyorsanız, bu duyguları kabul etmek ve tıbbi destek almak önemlidir.

Mevsimsel depresyon kavramını 1984’te ilk kez bilimsel olarak tanımlayan Georgetown Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden psikiyatrist Norman Rosenthal şöyle diyor: İntihar düşüncelerinin yaz aylarında daha sık görülmesi mümkün. Bu tür duygular hissediliyorsa mutlaka yardım alınmalı.

Serinlemek faydalı olabilir, fakat bu konuda yapılmış klinik çalışmalar henüz yok. Rosenthal ve meslektaşları, yaz depresyonu yaşayan hastalara soğuk duş almalarını ve klimalı ortamlarda bulunmalarını önermiş. Bu sezgisel müdahale birçok hastada işe yaramış. Ancak bu etkiler sadece hasta serin ortamda kaldığı sürece devam etmiş; yaz sıcağına tekrar maruz kalındığında etkisi kaybolmuş. 

Vermont Üniversitesi’nden psikoloji profesörü Kelly Rohan’a göre yaz depresyonu yılın herhangi bir zamanında yaşanabilen depresyonla benzer yapıda ve etkili tedaviler mevcut. Majör depresyonda işe yarayan ilaçlar, mevsimsel depresyonda da etkilidir.

Rosenthal, "Bir kişinin ne zaman depresyona girdiğini bilmek önemlidir; bu sayede durumu öngörüp önceden önlem alınabilir" diyor. Örneğin, duygu durum dalgalanmasının beklendiği sezondan birkaç ay önce ilaç dozu artırılabilir. Soğutma yöntemleri, ilaç ve bilişsel davranışçı terapi gibi bilimsel dayanaklı psikoterapilerin birleşimi, yaz depresyonunu aşmak için anahtar olabilir.

3. Doğada zaman geçirin

Günlerin uzaması ve havanın ısınmasıyla birlikte doğada daha çok zaman geçirmeye çalışın. Sıcaklıklar tehlikeli seviyede değilken yürüyüşe çıkın, kuş seslerini dinleyin ya da bahçeyle ilgilenin. Araştırmalar doğayla daha fazla temasın hem beden hem de beyin sağlığı için faydalı olduğunu sürekli ortaya koyuyor.

Kuşlar bu faydanın özel bir kaynağı olabilir. Onlarla günlük karşılaşmalar daha iyi bir ruh haline katkı sağlıyor. Hatta kuşlar ağaçların arasında görünmeseler bile, sadece ötüşlerini duymak bile 2022 tarihli bir çalışmaya göre kaygı ve paranoya hissini azaltabiliyor. Bitkilerle ve bahçeyle uğraşmak da etkili bir başka yöntem. Araştırmalar, bahçeyle uğraşmanın ruh sağlığına iyi gelmesinin iki ana yolu olduğunu gösteriyor: İlki doğayla ve güzellik algısıyla kurulan bağlantı. İkincisi ise, belki de şaşırtıcı bir şekilde, insanlarla kurulan sosyal bağlar.

Doğayla olan bağımız arttıkça, yoğun şehir hayatının yarattığı stres ve zihinsel yorgunluk azalır, odaklanma artar. Doğa ve kuş sesleri ayrıca stres seviyesini düşürür. Şehirde değil doğada yürüyüş yapmak, kişinin kendi içinde dönüp durmasını azaltır. Kuş gözlemi aynı zamanda fiziksel aktiviteyi teşvik eder ki bu da zihinsel sağlığa başlı başına büyük katkı sağlar. Üstelik egzersizi açık havada yapmak, sağladığı faydaları daha da artırabilir.