Elektrikli otomobillerin başkenti, elektrikli uçaklara yöneliyor
Elektrikle çalışan Alia CX 300, Norveç’in bir gün bu uçakla birbirine bağlamayı umduğu ıssız adalarının üzerinde test uçuşunu gerçekleştirdi. Bu test uçuşu, Norveç’te ilk kez bir elektrikli uçağın bir büyük şehirden diğerine uçması anlamına geliyordu ve İskandinav ülkesinin elektrikli havacılığı benimsemeye ne kadar istekli olduğunu gösterdi. Norveç, Rusya hariç Avrupa’nın en büyük petrol üreticisi; Enerji Bakanlığı’na göre günde iki milyon varil petrol eşdeğeri üretiyor ve bunun büyük kısmını Batı Avrupa’daki komşularına satıyor. Aynı zamanda, geçen yıl rekor seviyelere ulaşan ihracat hacmiyle, dünyanın en büyük dördüncü doğal gaz ihracatçısı konumunda.
Azalan petrol gelirlerine karşı hazırlık
Ancak Norveç, azalan petrol gelirlerine hazırlık olarak, 1,9 trilyon dolarlık egemen varlık fonunun bir kısmını yeşil enerjiye yatırıyor. Norveç kıta sahanlığındaki petrol ve gaz rezervlerinin yarısından fazlası şimdiden çıkarıldı ve yeni alanlar keşfedilmezse üretimin gelecek on yıl içinde düşmeye başlaması bekleniyor.
2024'te yeni araçların neredeyse yüzde 90’ı elektrikliydi
Bu nedenle ülke, net sıfır emisyona ulaşmak için ulusal düzeyde kapsamlı bir elektriklendirme kampanyası yürütüyor. Yerli elektrik üretiminin büyük kısmı zaten yenilenebilir kaynaklardan geliyor ve bazı petrol ve gaz sahaları bile elektrikle çalıştırılıyor. En büyük ilerleme ulaşım sektöründe sağlandı: Geçen yıl Norveç’te satılan yeni araçların neredeyse yüzde 90’ı elektrikliydi. Bu dünyadaki en yüksek oranlardan biri.
Nordik banka Nordea’dan analist Thina Margrethe Saltvedt, ulaşım sisteminin elektriklendirilmesi sayesinde Norveç’in iklim hedeflerine ulaşırken petrol ve gaz endüstrisine neredeyse hiç zarar vermediğini söylüyor. Saltvedt, “Norveç Paris Anlaşması’nı imzaladı ve emisyonları azaltmak zorunda. Elektrikli uçaklar Norveç’in mevcut sanayisi üzerinde pek etki yaratmaz, bu yüzden bu alanda fazla dirençle karşılaşılmaz" dedi.
Günde 560 iç hat uçuşu
Norveç zaten deniz ulaşımında elektrikli feribotlar kullanıyor ve şimdi ülkenin havaalanları otoritesi Avinor, özellikle Norveçlilerin "süt yolu rotaları" dediği güzergahlarda elektrikli ticari uçuşlar yapılması için çalışıyor. Avinor’a göre Norveç’te her gün 560 iç hat uçuşu yapılıyor ve bunların dörtte üçünden fazlası 250 milin (yaklaşık 400 km) altında mesafelere sahip. Bu uçuşların birçoğu devlet tarafından sübvanse ediliyor ve ülkenin uzak adalarını ve kutup dairesinin yükseklerinde yer alan topluluklarını birbirine bağlıyor.
Alia CX300, batarya paketleri tamamen dolu şekilde, bu ayın başlarında sabah saatlerinde Stavanger kıyı kentinden Bergen’e doğru yola çıktı. Bu uçuş, Beta Technologies, helikopter şirketi Bristow ve Avinor’un elektrikli uçuş rotalarını test etmek için yaptığı bir deneydi.
Uçağın kanat açıklığı 50 feet (yaklaşık 15 metre) ve maksimum 176 mil/saat (yaklaşık 280 km/s) hıza ulaşabiliyor. Bulutlu gökyüzüne yavaşça yükselirken, ardında anakaradaki plajlar, küçük ada çiftlikleri ve denizdeki petrol ve gaz tesisleri kaldı.
Pilotlar Jeremy Degagne ve Cole Hanson, alttaki arazinin haritasını gösteren parlak bir ekrana bakıyorlardı. Sadeleştirilmiş kokpitte, ibresi sallanan yakıt göstergeleri yoktu. Radyodaki konuşmalar dışında neredeyse hiç ses yoktu. Ekranda parlak mavi bir gösterge küçülmeye başlarken uçağın batarya paketleri de yavaşça tükenmeye başladı.
Elektrikli uçaklarda ağırlık değişmiyor
İngiltere’deki Cranfield Üniversitesi’nde havacılık profesörü olan Guy Gratton, Norveç’in elektrikli uçuşa olan ilgisini dünyaya etkisi açısından izleyenlerden biri ve tüm elektrikli uçuşların “Aşil topuğu”nun batarya olduğunu söylüyor. Gratton, "Şu anda bataryalar, aynı enerjiyi depolayacak miktardaki yakıttan 50 kat daha ağır" dedi.. Elektrikli uçuş için bir başka zorluk da şu: Geleneksel motorlu uçaklar uçuş boyunca yakıt tükettiği için hafifler ancak elektrikli uçaklarda ağırlık değişmiyor.
Hızlı şarj teknolojisi uçaklarda da kullanılabilir mi?
Bataryaların ömrü sınırlı ve uzmanlara göre elektrikli otomobillerde işe yarayan hızlı şarj teknolojisi, uçaklarda kullanılacak büyük bataryaları hızla yıpratabilir. Gratton, "Ayrıca bu bataryaların, karşıdan esen rüzgarlar ve buzlu hava koşullarında uçağı çalıştırmak zorunda kalacağı için performansları etkilenebilir. Menzil ve taşıma kapasitesi açısından ne kadar etkili olacakları konusunda biraz şüpheliyim” diye ekledi.
Alia CX300, Vermont’ta Beta Technologies tarafından geliştirildi ve havacılık uzmanları tarafından en umut vadeden elektrikli uçak projelerinden biri olarak görülüyor. Amerika’da test uçuşlarını tamamladı ve bu yıl Paris Havacılık Fuarı’nda tanıtıldı. Beta Technologies, büyük havayolu şirketleri ve Çin ile Birleşik Arap Emirlikleri gibi devletlerden yatırım almak için artan sayıda rakiple yarışıyor. Havacılık analistlerine göre, Norveç’in planlarını ilginç kılan şey, devletin test uçuşunu gerçeğe dönüştürmek için 5 milyon dolar yatırım yapmış olması. Şimdi sırada, ülkenin 44 havaalanının elektrikli uçuşlara nasıl uyarlanabileceğini araştırmak var.
Analistlere göre Norveç’in elektrikli araçları benimsemiş olması, elektrikli hava yolculuğunun önünü açtı. Hükümet, tüketicilerin elektrikli araçlara yönelmesini teşvik etmek için araçları daha ucuz hale getirecek teşvikler sundu ve yollardaki kullanımlarını kolaylaştırdı. Norveç Elektrikli Araçlar Derneği’ne göre, yeni elektrikli araçların pazar payı 2020’de yüzde 54,3’ten 2024’te rekor yüzde 88,9’a ulaştı.
Toplamda 5,5 milyonluk nüfusa sahip ülkede 10 bin 100’den fazla halka açık şarj istasyonunun bulunması, sürücülere güven sağlamakla kalmadı, aynı zamanda hava yolculuğuna da aktarılabilecek yeni bir uzmanlık alanı yarattı. Test uçuşunun açıklanmasının ardından yalnızca birkaç ay içinde, Norveç’in havaalanları otoritesi Stavanger Havalimanı’na elektrikli şarj istasyonu kurdu. Kablolar göz önünde değildi; asfaltın altına gizlenmişti ve trafo merkezi, ince ahşap panellerle kaplanarak işlevsel amacını gizleyen tipik İskandinav tasarım anlayışını yansıtıyordu.
Uçağın kargo bölümü boş karton kutularla doluydu ancak amaç, on yıl sonuna kadar yolcu taşıyabilecek büyüklükte elektrikli uçaklarla uçabilmek. Aynı 99 millik (yaklaşık 160 km) yolculuk, kara yoluyla dört saatten fazla sürüyor ve iki feribot geçişi gerektiriyor. Alia ise bu mesafeyi 55 dakikada katedebiliyor. Özellikle hava yolculuğuna bağımlı uzak kasabalarda yaşayan Norveçliler, bu projeyi yakından takip ediyor.
