Beyrut'tan Hartum'a Arap dünyası tahmin edilemeyecek şekilde değişiyor

Bir buçuk yıldır Orta Doğu’da süren savaşlar, neredeyse her gün yeni gelişmelerle değişen dengeler Arap dünyasını dönüştürüyor. The Guardian yazarı Nesrine Malik son aylarda Arap ülkelerinden tanıştığı herkesle arasında yeni ve acımasız bir ritüel oluştuğunu yazdı: Karşılıklı bir dertleşme ve hal hatır sorma ritüeli başladı. Sende durumlar nasıl? Aileniz nerede? Umarım güvendelerdir. Yanınızdayız.

"Her yerde irili ufaklı yangınlar var"

Her şeyin merkezinde Filistin var. Buna bir de Lübnan eklendi. Aynı zamanda Sudan bir buçuk yıldır şaşırtıcı derecede vahşi bir savaşın içinde. Malik İsrail işgalindeki Batı Şeria’da bile tanıştığı her Filistinli’nin Sudan hakkında sorular sorduğunu aktardı. Biraz daha uzaklaştığınızda Arap dünyasındaki manzara tarihsel olarak kasvetli görünüyor. Her yerde irili ufaklı yangınlar var. Libya, Irak, Yemen, Suriye gibi birçok ülke düşük dereceli çatışmalarla bölünmüş durumda (Suriye bir kez daha tırmanıyor) ya da insani krizlerle boğuşuyor. Geçen birkaç yılın bilançosu çok ağır. Sadece ölüm açısından değil, yerinden edilme açısından da. Geçtiğimiz aylarda çatışmalardan kaçan yüz binlerce Lübnanlının görüntüleri tüm bölgede tekrar tekrar yeniden yaşandı.

"Medeniyet silme süreci devam ediyor"

Yaşam ve ölüm söz konusu olduğunda daha az acil olan bir başka bedel arka planda beliriyor. Büyük tarihi şehirler harabeye dönmüş durumda ve bir medeniyet silme süreci devam ediyor. Suriye'nin Unesco dünya mirası alanlarının tamamı ya hasar gördü ya da yok edildi. Kökeni beşinci yüzyıla kadar uzanan ve “Gazze'nin tarihi kalbi” olarak nitelendirilen Gazze'deki Büyük Omari Cami, İsrail kuvvetleri tarafından yıkıma uğratıldı. Yemen'de 2 bin 500 yıldan fazla bir süredir yerleşim yeri olan eski Sana'a şehri 2015 yılından bu yana “tehlike altında” olarak sınıflandırılıyor. Bu yıl Sudan'da, bazıları firavunlar dönemine kadar uzanan on binlerce eser yağmalandı. Şehirler yeniden inşa edilebilir ancak mirasların yeri doldurulamaz.

"Tarihi miras alanları yerle bir ediliyor"

Mısır gibi istikrarlı ülkeler bile bu kültürel sabotajdan kaçabilmiş değil. Mısır'ı askeri yönetimin monokültürüne uygun olarak yeniden inşa etmek için yarışan bir hükümet tarafından kentsel gelişime yol açmak üzere tarihi miras alanları yerle bir ediliyor. Burada, bölge genelinde geçerli olan bir metafor var. İktidarı sağlamlaştırmak uğruna iktidar, kimliği tahrip etmekten mutluluk duyuyor.

Yazısında bölgedeki siyasi ve ekonomik gücün merkezinin petrol zengini Körfez ülkelere kaydığını da anlatan Malik şu ifadeleri kullandı: 

Her zaman böyle değildi. Lübnanlı tasarımcı Elie Saab'ın geçen ay Riyad'da düzenlediği ve J-Lo ile Céline Dion'un yerel ve küresel influencer'lara hit şarkılarını söylediği videolarla sosyal medyayı domine eden defile gibi defileler her zaman böyle değildi. Statümüzü süper güçlere ne kadar yakın olduğumuza göre tanımlama dürtüsü ya da küresel zevklerimizi gösterme arzusu her zaman böyle değildi.

Iraklı bir arkadaşım geçenlerde Sudan konusunda bana biraz teselli verdi. Bağdat'ın 20 yıldır ilk kez normal hissetmeye başladığını söyledi. Her şey ideal olmaktan çok uzaktı ama birkaç on yıl içinde yeni bir başlangıç için bir şans doğma ihtimali vardı. Ve belki de umut edebileceğiniz en iyi şey, geçmişin rehabilitasyonu değil, yeni bir başlangıçtır. Bu arada, dostlara ve yabancılara, şimdi tüm vatandaşlara söylenebilecek tek şey, umarım güvendesinizdir.